الشرح

در این حدیث آمده که صحابه گمان داشتند هیچ شتری از عضباء، شتر رسول الله صلی الله علیه وسلم سبقت نمی گیرد و تیز رو تر از آن نیست؛ اما صحرانشینی سوار بر شتر جوانش می آید و از عضباء سبقت می گیرد؛ گویا این مساله بر صحابه گران تمام می شود و انتظارش را ندارند؛ به همین دلیل رسول الله صلی الله علیه وسلم که متوجه وضعیت آنها می شود می فرماید: «سنتِ الله اين است که هيچ چيزی از دنيا اوج نمی گيرد، مگر اينکه الله آن را پايين می آورد». بنابراین هر بالارفتنی در دنیا، پایین آمدنی دارد که اگر این بالا رفتن با خودبزرگ بینی و خودبرتر بینی همراه باشد، شتاب سقوط و حرکت رو به پایین بیشتر خواهد بود. چون رو به افول نهادن، عقوبت است؛ اما اگر با این موارد همراه نباشد، بنا بر سنت الهی از اوج خود فاصله گرفته و رو به افول می نهد. و اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم به دنیا اشاره می کند، دلیل بر این است که آنچه از امور اخروی رشد می یابد و اوج می گیرد، الله متعال سقوطی برای آن در نظر نگرفته است. چنانکه می فرماید: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» [مجادله: 11] «الله مقام [و درجاتِ] کسانی از شما را که ایمان آورده اند و کسانی را که علم داده شده اند بالا می برد». بنابراین الله متعال مقام این افراد را پایین نمی آورد مادامی که وصف علم و ایمان را به همراه داشته باشند؛ و تا زمانی که چنین باشند، امکان ندارد الله متعال آنها را به حال خودشان واگذاشته تا از بلندی رو به پستی شتاب بگیرند. بلکه نام و یاد آنها را بلند می کند و درجات شان را در آخرت بالا می برد.