الشرح

معاذ بن جبل رضی الله عنه خبر می دهد که رسول الله صلی الله علیه وسلم در یکی از روزها چنان برای خواندن نماز صبح در میان آنها تاخیر می کند که نزدیک است خورشید طلوع کند؛ در نهایت به سرعت خارج می شود و به اقامه ی نماز امر می کند و به همراه صحابه نماز صبح را کوتاه می خواند. زمانی که نماز تمام می شود، به صحابه دستور می دهد هریک در جای خود در صفوف بماند؛ سپس آنان را در جریان علت تاخیرش قرار می دهد؛ اینکه شب گذشته برای نماز شب برخاسته و وضو گرفته و به مقداری که الله متعال خواسته، نماز خوانده است تا جایی که در نماز خوابش گرفته و در خواب پروردگارش را در بهترین صورت دیده است که از ایشان سوال می کند: ملائکه ی مقرب در چه مورد با هم گفتگو می کنند؟ و رسول الله صلی الله علیه وسلم پاسخ می دهد: نمی دانم؛ و این سوال و جواب سه بار تکرار می شود. آنگاه الله متعال دست مبارکش را در بین دو کتف رسول الله صلی الله علیه وسلم می گذارد، چنانکه رسول الله صلی الله علیه وسلم سردی انگشتان مبارک الله متعال را در سینه اش احساس می کند. و توصیف رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد پروردگارش، حق و درست می باشد که ایمان به آن و تصدیق آن چنانکه الله عزوجل خود را توصیف نموده، به همراه نفی تمثیل واجب است؛ و هرکس فهم این موارد برای وی مشکل و متشابه می باشد، باید همان سخنی را بگوید که الله متعال به سبب آن راسخان در علم را ستایش می کند و خبر می دهد که ایشان در مورد نصوص متشابه می گویند: «آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا» [آل عمران: 7] «ما به همه ی آن [آیات، چه محکم و چه متشابه ـ] ایمان آوردیم؛ همه از طرف پروردگارِ ماست». و در مواردی که علمی ندارد، کندوکاو نکند و خود را به زحمت نیندازد که ترس هلاکت و نابودی وی وجود خواهد داشت. بنابراین هرگاه مومنان سخنی در این موارد می شنوند، باید بگویند: این چیزی است که الله و رسولش به ما خبر داده اند و الله و رسولش راست گفته اند و جز بر ایمان و تسلیم آنها افزوده نشود. و زمانی که الله متعال دست مبارکش را در بین دو کتف رسول الله صلی الله علیه وسلم قرار می دهد، همه چیز برای او متجلی گشته و پاسخ را می داند و می گوید: ملائکه در مورد اعمالی سخن می گویند و مناقشه و مخاصمه می کنند که سبب کفاره ی گناهان می شوند. و مخاصمه ی آنها عبارت است از سخن گفتن شان در مورد اثبات آن اعمال و صعود آنها به آسمان؛ یا گفتگوی آنها در مورد فضل و شرف این اعمال می باشد: گام برداشتن برای شرکت در نماز جماعت، نشستن در مساجد بعد از تمام شدن نمازها جهت ذکر و قرائت و فراگرفتن علم، وضو گرفتن کامل در شرایط سخت مانند زمانی که هوا سرد است و کامل وضو گرفتن در این شرایط برای نفس سخت و دشوار بوده و گران تمام می شود. سپس الله متعال به ایشان می فرماید: پس از آن، مخاصمه ی ملائکه ی مقرب در چه مورد است؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: غذا دادن به مردم، نیک سخن گفتن با مردم و نماز خواندن در شب، هنگامی که مردم خوابیده اند. آنگاه الله متعال به ایشان می فرماید: آنچه می خواهی از من بخواه. و رسول الله صلی الله علیه وسلم از الله متعال می خواهد که او را در انجام هر عمل خیر و ترک هر عمل شری توفیق دهد و فقرا و مساکین را محبوب او گرداند و او را ببخشد و مورد رحمت خود قرار دهد؛ و چون اراده نمود قومی را بیازماید و آنها را از حق گمراه کند، جان ایشان را درحالی بستاند که مبتلا به فتنه و گمراهی نشده باشد؛ و محبت خود و محبت کسانی که الله را دوست دارند و محبت هر عملی که او را به الله نزدیک گرداند، روزی اش نماید؛ سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم به اصحابش خبر می دهد که این خواب و رویا حق است و ایشان را دستور می دهد که آن را در بین خود مذاکره نموده و معانی و احکام آن را فرا گیرند.