الشرح

صحابه رضی الله عنهم برای تشییع جنازه یکی از اصحاب در قبرستان بقیع جمع شدند؛ و رسول الله صلی الله علیه وسلم در میان اصحاب خود نشست، درحالی که عصایی در دست داشت؛ ایشان همچون فرد اندوهگینی که در حال فکر کردن است، سرش را پایین انداخته و تکان می داد و با عصایش به زمین می زد، سپس فرمود: الله متعال تقدیر مردم و جایگاه آنها در بهشت و دوزخ را نوشته است. وقتی صحابه رضی الله عنهم این سخن را از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدند گفتند: وقتی قضا و قدر ما تعیین شده و اشخاص بدبخت و خوشبخت تعیین شده اند و جهنمی ها و بهشتی ها مشخص و معین هستند، بنظر شما بهتر نیست عمل را کنار بگذاریم؟ زیرا دیگر عمل کردن هیچ فایده ای ندارد. چون هر چیزی مکتوب و مقدر است. ایشان در پاسخ فرمود: شما عمل کنید و به خیر و یا شری که الله برای شما مقدر کرده دل نسپارید، بلکه فرامین الله متعال را اجرا نموده و از نواهی او باز آیید، زیرا بهشت و دوزخ جز با عمل به دست نمی آیند و جز کسی که عمل اهل بهشت را انجام دهد، وارد بهشت نمی شود و جز آنکه عمل اهل دوزخ را انجام دهد، وارد جهنم نمی شود. و هر کسی در مسیری از خیر یا شر قرار می گیرد که برای آن آفریده شده است؛ بنابراین آنکه اهل سعادت و خوشبختی باشد، الله متعال عمل سعادتمندان را برای او مسیر می کند و کسی که اهل شقاوت و بدبختی باشد، الله متعال عمل شقاوتمندان و بدبختان را برای او مسیر می گرداند.