الشرح

ام سلمه رضی الله عنها خبر می دهد که ایشان موهای سر خود را می بافت و برای دانستن کیفیت غسل واجب و پاک شدن از حدث اکبر (غسل حیض یا جنابت) از رسول الله صلی الله علیه وسلم می پرسد: آیا باید در هنگام غسل موهایش را باز کند تا آب به بطن موها نیز برسد یا باز کردن آنها لازم نیست؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم در پاسخ می فرماید: «لا، إنَّما يَكْفِيك أن تَحْثِي على رأْسِك ثلاث حَثَيَاتٍ»؛ یعنی: ضرورتی ندارد، بلکه کافی است سه مرتبه مشتت را پر آب نمایی و بر سر خویش بریزی و این گمان را داشته باشی که آب به موهایت رسیده است، حال چه آب به بطن موها رسیده باشد، چه نرسیده باشد، ایرادی ندارد، زیرا اگر رساندن آب به باطن موها واجب و لازم بود، باز کردن موهای بافته شده نیز ضروری بود، تا مشخص شود آیا آب به آن رسیده یا نرسیده است. «سه مشت»؛ در اینجا تعداد "سه مشت" از باب حصر نیست، بلکه آنچه مطلوب و مد نظر است، رساندن آب به اصل موهاست، حال اگر این مطلوب با یک مرتبه حاصل شد، کافی است و سه مرتبه سنت است. اما اگر با سه مرتبه هم آب به اصل و ریشه مو نرسید، افزون بر این تعداد واجب است تا آب به ریشه ی مو برسد و این ظن برای فرد ایجاد شود که آب به ریشه رسیده است. «سپس بر بدن خویش آب بریز»؛ یعنی آب را به تمام بدن خود بریز. و در حدیث عایشه رضی الله عنها آمده است: «ثمَّ تَصُبِّينَ على رأسِكِ الماءَ»: «سپس بر سر خود آب بریز». «به این صورت پاک می شوی»؛ و در روایتی که ابوداود و غیره نقل کرده اند آمده است: «فإذا أنت قد طَهُرت»: «در این صورت پاک می گردی». یعنی از حدث اکبر پاک می شوی. نتیجه اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم چنین فتوا می دهد که هنگام غسل جنابت یا حیض، باز کردن موهای بافته شده ضروری نیست، بلکه کافی است سه مشت آب بر سر بریزد و نیز تمام بدن خود را با آب بشوید، به این صورت از حدث اکبر پاک می شود.