الشرح

برای هیچکس جایز نیست که بگوید: از یونس بن متی علیه السلام بهتر است. و متَّی پدر یونس بوده و چنانکه برخی از مردم گمان می کنند مادرش نبوده است. و یونس بن متی پیامبر بزرگواری از پیامبران الهی است که پیام هدایت و نور به همراه داشتند و رسالت شان بیرون کردن مردم از تاریکی ها بوده است. رسول الله صلی الله علیه وسلم این مساله را از باب تواضع بیان می کند، چون آشکار است که رسول الله صلی الله علیه وسلم برترین فرزندان آدم می باشد؛ یا این مساله را قبل از این بیان داشته که بداند برترین بشر خود اوست. و به طور مشخص این مساله را در مورد یونس بیان داشته، تا مبادا کسی با شنیدن داستان او، به عیبجویی از وی بپردازد. به همین دلیل رسول الله صلی الله علیه وسلم در بیان فضل او مبالغه می کند تا راه را بر عیبجویان ببندد. داستان یونس علیه السلام را سدی از ابن مسعود و دیگران روایت کرده است که از این قرار است: الله متعال یونس را به سوی اهل نینوا مبعوث می کند - نینوا در منطقه ی موصل می باشد - و اهل نینوا او را تکذیب می کنند؛ بنابراین یونس علیه السلام به آنان وعده ی نزول عذاب در وقتی مشخص می دهد و درحالی که از آنان خشمگین است، ترک شان می کند. وقتی آنان آثار عذاب را می بینند، در برابر الله سر تواضع فرو آورده و به زاری و تضرع رو می کنند و ایمان می آورند و الله متعال به آنان رحم می کند و عذاب را از ایشان دور می کند؛ و یونس می رود و سوار کشتی می شود که نزدیک است کشتی غرق شود، بنابراین ساکنان کشتی قرعه می اندازند که چه کسی را به دریا بیندازند که سه بار قرعه به نام یونس می افتد؛ لذا او را به آب می اندازند و ماهی او را می بلعد؛ «فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَن لاَ إِلَهَ إِلا أَنتَ سُبحَانَك إِنِي كُنتُ مِنَ الظَّالِمينَ» [انبیاء: 87] «پس در تاریکی ها ندا داد که: [پروردگارا،] هیچ معبود [به حقی] جز تو نیست. تو منزّهی. بی تردید من از ستمکاران بوده ام». و الله متعال ندای او را اجابت می کند و به ماهی دستور می دهد او را در ساحل دریا بیندازد و الله متعال درخت کدویی برای او می رویاند تا بر او سایه بیندازد.