الشرح

رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان و ماه های دیگر نماز شب می خواند؛ به همین دلیل ابوسلمه از نماز شب رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان می پرسد که آیا در شب های رمضان هم همان تعداد رکعاتی را در نماز شب می خواند که در سایر ماه ها می خواند یا اینکه نماز ایشان در رمضان متفاوت است؟ لذا عایشه رضی الله عنها به وی پاسخ می دهد که تفاوتی میان نماز ایشان در رمضان با ماه های دیگر نبوده است. چنانکه ایشان در طول سال یازده رکعت می خواند و چیزی بر آن نمی افزود. سپس برای او کیفیت آن را بیان می کند و می گوید: «چهار رکعت می خواند». یعنی دو رکعت می خواند و سلام می داد و سپس دو رکعت دیگر می خواند و سلام می داد. چون عایشه رضی الله عنها در این حدیث به طور خلاصه نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم را توضیح می دهد و حدیث مفصل آن در صحیح مسلم می باشد، آنجا که می گوید: «رسول الله صلى الله عليه وسلم در فاصله ی نماز عشا تا سپيده دم يازده رکعت نماز می خواند و در هر دو رکعت سلام می داد و سپس يک رکعت وتر می گزارد». و رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «صَلاةُ اللَّيْلِ مَثْنَى مَثْنَى»: «نماز شب، دو رکعت دو رکعت خوانده می شود». در ادامه عایشه رضی الله عنه در بیان کیفیت نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم می گوید: «و از زيبایی و طولانی بودن آنها نپرس» یعنی از کیفیت آنها نپرس که در نهایت زیبایی و کمال بود؛ با قرائت زیبا و طولانی بودن قیام و رکوع و سجده همراه بود. و چهار رکعت دوم نیز به همین شکل بوده است و دو رکعت دو رکعت و با همین کیفیت خوانده می شد. «سپس سه رکعت می خواند»؛ ظاهر این بخش از روایت بیانگر این است که رسول الله صلی الله علیه وسلم سه رکعت را با هم خوانده و در پایان رکعت سوم سلام داده است. اما روایت دیگر عایشه رضی الله عنها روشن می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم دو رکعت خوانده و سپس سلام داده است و پس از آن یک رکعت به عنوان وتر خوانده است. و نص روایت مذکور از این قرار است: «يُسَلِّمُ بَيْنَ كُلِّ رَكْعَتَيْنِ، وَيُوتِرُ بِوَاحِدَةٍ»: «در هر دو رکعت سلام می داد و سپس يک رکعت وتر می گزارد». و این یعنی با سلام دادن بین این سه رکعت فاصله می انداخت. در ادامه عایشه رضی الله عنها می گوید: «گفتم: ای رسول خدا، آیا قبل از وتر می خوابی؟» یعنی چگونه قبل از خواندن نماز وتر می خوابی. و رسول الله صلی الله علیه وسلم در پاسخ می فرماید: «ای عايشه، چشم هايم می خوابند، اما قلبم بيدار است». یعنی قلب رسول الله صلی الله علیه وسلم همچون چشمان ایشان به خواب نمی رود بلکه ادراک آن باقی بوده و همه چیز را احساس می کند از جمله تنظیم وقت؛ به همین دلیل رویای پیامبران وحی است.