الشرح

عائذ بن عمرو رضی الله عنه درحالی نزد عبیدالله بن زیاد می رود که عبیدالله بعد از پدرش امیر عراق می باشد؛ و به وی می گوید: من از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: «إِنَّ شَرَّ الرِّعَاءِ الحُطَمَةُ»: «بدترين سرپرست ها، کسانی هستند که به زيردستان خود ستم می کنند». و «الحطمة»: عبارت است از کسی که رفتار بدی با شتران دارد و آنها را بسیار خسته می کند. ضرب المثلی است برای والی و سرپرست بد؛ و با آن از کسی تعبیر می شود که ظلم می کند و رحم و مهربانی ندارد. و اینکه در روایت آمده است: «پس مراقب باش که از آنها نباشی» سخن عائذ و نصیحت او برای ابن زیاد است. اما پاسخ ابن زیاد چنین است: «به راستی تو از اصحاب دون پايه ی محمد هستی». یعنی تو از فاضلان و علمای اصحاب و اصحابی نیستی که مرتبه و جایگاهی دارند؛ بلکه در میان آنها از فرومایگان هستی. این بود که عائذ رضی الله عنه در پاسخ فرمود: «آیا هیچ فرومايه ای در ميان اصحاب محمد صلى الله عليه وسلم وجود داشت؟! بلکه فرومايگان در نسل های پس از ايشان و در ميان کسانی جز صحابه ظهور کردند». این جمله از بهترین سخنان و دقیق ترین و راست ترین آنان است که هر مسلمانی بدان باور دارد؛ چون صحابه رضی الله عنهم همگی برگزیدگان مردم و بزرگان امت بودند و از همه ی کسانی که بعد از ایشان آمدند، بهتر؛ همگی عادل و الگو بوده و فرومایه و دون مایه ای در میان آنها نبوده است؛ بلکه فساد و تباهی از سوی کسان پس از ایشان بروز نمود و در میان آنها بوده است.