الشرح

عمر رضی الله عنه به کسانی که در نماز جمعه شرکت دارند و خطبه را می شنوند، خبر می دهد که آنها از دو گیاه بدبوی سیر و پیاز می خورند. و از این دو گیاه به "خباثت" یاد می کند که در اینجا به معنای بوی بد می باشد. عرب برای هر چیز مذموم و ناخوشایندی از هر جنسی که باشد لفظ خبیث را به کار می برد؛ فرقی نمی کند آن چیز مذموم و ناخوشایند سخنی باشد یا عملی یا مال باشد یا غذا یا شخصی. حدیث جابر رضی الله عنه نیز بر این مساله دلالت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ أكَلَ مِنْ هذِه الشَّجَرَةِ المُنْتِنَةِ؛ فلا يَقرَبَنَّ مسجِدَنا»: «هرکس از این گیاه بدبو می خورد نباید به مسجد ما نزدیک شود». روایت مسلم و این نهی شامل سیر و پیاز و هرچیزی که بوی بدی دارد مانند تربچه و تره و موارد مشابه، به ویژه توتون و تنباکو و سیگار می شود. و به طور مشخص ذکر سیر و پیاز شده، چون زیاد خورده می شوند. و در حدیث جابر بن عبدالله رضی الله عنه در صحیح مسلم، ذکر تره وارد شده است. در ادامه ی حدیث آمده که وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم بوی این دو گیاه را از کسی در مسجد استشمام می کرد، دستور می داد او را به سوی بقیع خارج کنند. و به بیرون کردن وی از مسجد اکتفا نمی کرد بلکه او را از مسجد دور می کرد تا اینکه به بقیع می رسید؛ تا تنبیهی باشد که دوباره این کار را تکرار نکند. چون بوی بد این دو گیاه، اذیت و آزار مردم را به همراه دارد، همچنان که ملائکه از بوی آن اذیت می شوند و این مساله در حدیث صحیح وارد شده است. بنابراین هرکس از این دو گیاه می خورد، باید بوی آنها را با پختن شان از بین ببرد. یعنی هرکس دوست دارد از این دو گیاه بخورد آنها را بپزد تا بوی آنها از بین برود. چون پزیدن آنها بوی شان را از بین می برد. و چون بوی بد از بین برود، خوردن آنها و رفتن به مسجد جایز است چون علت نهی دیگر وجود ندارد. و در حدیث معاویه بن قرة از پدرش روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنْ كُنْتُمْ لَا بُدَّ آكِلِيهِمَا فَأَمِيتُوهُمَا طَبْخًا»: «اگر ناگزیر به خوردن این دو گیاه هستید، بوی آنها را با پختن از بین ببرید». به روایت ابوداود. و زمانی باید آنها را بپزد تا بوی شان از بین برود که قصد رفتن به مسجد دارد، اما در صورتی که وقت نماز نباشد یا خوردن آنها در غیر از وقت نماز باشد، اشکالی ندارد آنها را به صورت خام مصرف کند و بخورد؛ چون خوردن آنها مباح است و تنها از جهت اذیت و آزار دیگران در مسجد است که به پختن آنها امر شده است.