الشرح

ئىسلام شەرىئىتى، مۇسۇلمانلار جەمئىيىتىدىكى ئۆچ-ئاداۋەت ۋە دۈشمەنلىككە سەۋەبچى بولىدىغان ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى يوق قىلىشقا ھېرىسمەندۇر. بۇ تۆۋەندىكى دەلىلدە ناھايىتى روشەن بايان قىلىنىدۇ: مالنى ئالمايدىغان تۇرۇپ ئۇنىڭ باھاسىنى ئۆستۈرۈپ قويۇش ئارقىلىق ساتقۇچىغا پايدا يەتكۈزۈش ياكى مالنى قىممەت قىلىۋېتىش ئارقىلىق سېتىۋالغۇچىغا زىيان سېلىشتىن چەكلىدى، چۈنكى بۇنىڭدا يالغانچىلىق، خېرىدارنى ئالداش، ھىلە-مىكىر قىلىش ئارقىلىق مال باھاسىنى ئۆستۈرۈش قاتارلىق ئىشلار بارلىققا كىلىدۇ. سەھرالىق مېلىنى ئۆزى ساتماي، شەھەرلىك ئارىچىنىڭ سېتىپ بېرىشىنى چەكلىدى. چۈنكى شەھەرلىك مال باھاسىنى تەپسىلى بىلگەچكە باشقا خىرىدارلارغا پەقەت پايدا يەتكۈزمەيدۇ. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام كىشىلەرنى ئۆز ھالىغا قويۇڭلار! ئاللاھ ئۇلارنىڭ بەزىسىنى بەزىسى ئارقىلىق رىزقىلاندۇرىدۇ، دەيدۇ. ئەگەر مالنىڭ ئىگىسى ئۆزى ساتسا خېرىدارلارغا بىرئاز پايدا چىققۇدەك كەڭچىلىك بولىدۇ. سەھرالىقنىڭ مېلىنى ئۆزى ساتماي، شەھەرلىكنىڭ سېتىپ بېرىشىنى چەكلەشتە، شەھەردە مۇقىم تۇرۇۋاتقانلار ئۈچۈن بىرئاز قىينچىلىق بولىدۇ. بىر ئادەم توي قىلىشقا پۈتۈشكەن قىزدىن يېنىشقانلىقىنى ئېنىق بىلمىگۈچە قەدەر، نىكاھلىنىش توغرىسىدا ئېغىز ئىچىش ھارامدۇر. چۈنكى بۇنداق قىلىش ئۆچ-ئاداۋەتكە ۋە باشقىلارنىڭ رىزقىنى كېسىشكە سەۋەبچى بولىدۇ. بىر ئايال يولدىشىدىن كۈندىشىنى تالاق قىلىشىنى تەلەپ قىلىشى ياكى ئىرىنىڭ ئىككىنچى ئايالى ئۈچۈن ئاچچىقىنى كەلتۈرۈپ، ئۇلارنىڭ ئايرىلىپ كېتىشى ئۈچۈن پىتنە سېلىشى ھارامدۇر. چۈنكى بۇ ئىشلار چوڭ يامانلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. مەسىلەن؛ ئىككىسىنىڭ ئارىلىقىغا ئۆچ-ئاداۋەت سېلىش، ۋە تالاق بولغان ئايالنىڭ رىزقىنى كېسىش، كۈندۈشىنىڭ ئىرى بىلەن نىكاھلىنىشى سەۋەبلىك، ئۇنىڭ يولدىشىدىن ئېلىشقا تىگىشلىك بولغان ئائىلە چىقىمى ۋە كىيىم-كىچەك، ئەر-ئاياللىق ھوقۇقىغا ئالاقىدار بولغان ئىشلاردا يالغۇز بولۇشى ئۈچۈن ئايالنىڭ ئىرىدىن تالىقىنى تەلەپ قىلىشى ھارامدۇر