الشرح

سەئىد ئىبنى ئۇبادە مۇنداق دېگەن: ئەگەر مەن ئايالىم بىلەن بىر ئەر كىشىنى بىنورمال ھالەتتە كۆرۈپ قالسام، قىلىچنىڭ بېسى بىلەن كاللىسىنى ئېلىۋېتىمەن، يەنى ھېچ ئىككىلەنمەستىن ئۆلتۈرىۋېتىمەن دېگەندە، رەسۇلۇللاھ ئۇنى تەستىقلاپ، ئۆزىنىڭ سەئىدتىنمۇ كۈنلەمچى ئىكەنلىكىنى، ئاللاھنىڭ رەسۇلۇللاھدىنمۇ بەكرەك كۈنلەيدىغانلىقىدىن خەۋەر بەرگەن. ئاللاھنىڭ كۈنلىشى ئۆزىنىڭ ئۇلۇغلىقىغا ماس كېلىدىغان خاس سۈپەتنىڭ بىر تۈرى بولۇپ، مەخلۇقلارنىڭكىگە ئوخشىمايدۇ. مەسىلەن؛ ئاللاھنىڭ غەزەپ قىلىش، رازى بولۇش...دېگەندەك سۈپەتلىرىدە ھېچبىر مەخلۇق ئورتاق بولالمايدۇ. (يەنى ئاللاھ تائالا بارلىق ئىسىم-سۈپەتلەردە ئۆز زاتى ئىلاھىغا لايىق رەۋىشتە سۈپەتلىنىدۇ. ئىسىم ۋە سۈپەتلەردە ھېچ ئوخشىشى يوق) شۇ سەۋەبتىن ئاللاھ ئاشكارا ۋە يوشۇرۇن پاھىشە ئىشلارنى ھارام قىلغان. يەنى ئاللاھ كۈنلىگەنلىك جەھەتىدىن بەندىلىرىنى پاھىشىلەرگە يېقىنلىشىشتىن چەكلىگەن. پاھىشە دېگەن زىناغا ئوخشاش پاك قەلب ۋە ساغلام ئەقىللەردە قەبىھ تۇيۇلىدىغان ئىشلاردىن ئىبارەت. ئاشكارا: دېگەن سۆزدىن مەقسەت، ئاشكارا قىلىنغان ۋە سىرتقى ئەزالار قىلغان ئىشلار. يوشۇرۇن: دېگەندىن مەقسەت، مەخپى قىلىنغان ۋە قەلبگە تەۋە ئىشلاردۇر. «ئاللاھتىنمۇ ئۆزرىنى ياخشى كۆرىدىغان بىرەر زات مەۋجۇت يوق، شۇ سەۋەبتىن ئاللاھ پەيغەمبەرلەرنى بىشارەت بەرگۈچى ۋە ئاگاھلاندۇرغۇچى قىلىپ ئەۋەتكەن».يەنى ئىنسانلارنى جازالاشتىن ئىلگىرى پەيغەمبەرلەرنى ئاگاھلاندۇرۇش ۋە ئۇلارنىڭ ئۆزرىسىنى كېسىپ تاشلاش ئۈچۈن ئەۋەتكەن. «ئاللاھتەك ماختاشنى ياخشى كۆرىدىغان بىرەر زات يوق، شۇ سەۋەبتىن ئاللاھ جەننەتنى ۋەدە قىلغان»يەنى ئاللاھ مۇتلەق كامالەتكە ئىگە زاتتۇر، شۇ سەۋەبتىن ئاللاھ ئۇلار ھوزۇرلىنىدىغان بارلىق نېمەتلىرىنى سېخىلىق بىلەن ئاتا قىلغان، ئۇلار ماختىسا ئاللاھ رازى بولىدۇ. ئىنسانلار ئاللاھنى قانچىلىق ماختاپ كەتسە تېگىشلىك ھەققىنى بېرەلمەيدۇ. شۇڭا ئاللاھ ئۆزىنى ئۆزى مەدھىيىلىگەن، ۋە ئاللاھنى كۆپ مەدھىيىلەپ جەننەتنى قولغا كەلتۈرۈشكە تېرىشقان بەندىلىرىگە جەننەتنى ۋەدە قىلغان، چۈنكى جەننەت نېمەتلەرنىڭ ئەڭ يۈكسىكىدۇر