الشرح

Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- şöyle buyurmuştur: «Allah Teâlâ bir devlet başkanı hakkında hayır dilediği zaman» Bu hadiste bahsedilen irade (dilemek) kaderi kevni iradedir. Bundan dolayı hayır ve şer olarak gelmiştir. Allah Teâlâ o dilediği şeyi seve de bilir, buğz da edebilir. Bu, Allah Teâlâ'nın sevdiği şeri iradeyi de kapsayan genel bir iradedir. Bu hayır; kendisine doğru sözlü bir yardımcı bahşedilen yönetici olarak tefsir edilmiştir. Bu hayır; iki cihandaki hayra muvaffak kılınmak olduğu gibi, cennet olarak da tefsir edilmiştir. «Ona doğru sözlü bir yardımcı verir» ifadesi; sözlü ve fiili, gizli ve açık bütün hususları içerir. Bu yardımcıya doğruluk izafe edilmiştir. Çünkü dostlukta ve diğer hususlarda esas olan budur. «Unutuğunda» Bu yönetici unuttuğunda, ihtiyacı olan şeyi unuttuğunda -unutmak beşerin tabiatında olan birşeydir- ya da şer'i bir hükümde yanıldığında ya da mazlumun davasında veyahut da yönettiği kimselerin maslahatı olan bir hususta «Ona hatırlatır» yani, bu doğru sözlü vezir, ona doğru yolu gösterir. Yönetici «hatırladığında» sözü, fiili ve görüşü ile «ona yardımcı olur.» «Şayet Allah Teâlâ, o devlet başkanı için bunu dilemezse» Yani hayır dilemezse, onun için şer dilemiştir. Şerden uzak durmak i'ma ile tabir edilmiştir. Çünkü uzak durduğunda çirkinlik ve iğrençliğinden dolayı -şer- ismi ile zikredilir. Kendisinden uzaklaşıldığında uzaklaşılan o şeyin ismi ile zikredilmesi evladır. Eğer bu şer yapılırsa uzağı işaret eden işaret zamiri ile "Şunu" diye ifade edilir. Bu hadiste hayrın tazim edilip, makamının yükseltilmesi, onu talep etmeye teşvik ve onu elde etmede çaba sarfetmek vurgulanmıştır. Netice olarak «ona kötü bir yardımcı verir» ifadesi ile kastedilen şey; hayrı istenilen yöneticinin tam tersi olarak bu kimseye sözünde yaptıklarında kötü olan bir yardımcı verir anlamı kastedilmiştir. «Unuttuğunda» kesinlikle yapması gereken bir şeyi terk ettiğinde «ona bu şeyi hatırlatmaz» Çünkü onu buna sevk edecek nurlu bir kalbi yoktur. «Hatırladığını yapmaya yardım etmeyen» hayırlı işte ona yardım etmek bir tarafa onu, bu hayrı işlemekten engellemeye çalışır. Bu; onun tabiatının şerli olmasından ve amelinin kötülüğünden dolayı böyledir.