الشرح

مالىك ئىبنى ھۇۋەيرىس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: ياش-قورام جەھەتتە تەڭداش بولغان بىر قانچىمىز پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ قېشىغا كەلدۇق، بۇ ھىجىريىنىڭ توققۇزىنچى يىلىدىكى ئەلچىلەر يىلىدا بولغان، بۇ ياشلار پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ قېشىدا يىگىرمە كۈن تۇرغان، ئۇلار ئاللاھنىڭ دىنىنى ئۆگنىش ئۈچۈن كەلگەن، مالىك مۇنداق دەيدۇ: پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام مېھرىبان، ئاڭ كۆڭۈل ئىدى، ئۇ بىزنىڭ ئائىلىمىزنى سېغىنغانلىقىمىزنى ھېس قىلىپ، بىزدىن ئائىلىمىزدىكىلەرنىڭ ئەھۋالىنى سورىدى، بىز ئەمەلى ئەھۋاللارنى پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامغا ئېيتىپ بەردۇق، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام: «سىلەر ئۆيىڭلارغا قايتىپ كېتىڭلار! ئۆيىڭدىكىلەر بىلەن بىللە تۇرمۇش كەچۈرۈڭلار، ئۇلارغا دىنى ئىلىم ئۆگىتىڭلار، ناماز ئوقۇشقا بۇيرۇڭلار، ناماز ۋاقتى بولغاندا، بىرىڭلار ئەزان توۋلاڭلار، ياش قورامى چوڭراقى سىلەرگە ئىمام بولسۇن» ئىمام بۇخارى:«مېنىڭ ناماز ئوقۇغۇنىمنى كۆرگەندەك ناماز ئوقۇڭلار» دېگەننى زىيادە قىلغان، مانا بۇ پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ ناھايىتى بەك مېھرىبان، كۆيۈمچان، كىشىلەرگە ھەممىدىن بەك كۆيۈنىدىغان شەپقەتلىك زات ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ئۇلارنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرنى سېغىنغانلىقىنى ھېس قىلغاندا، ئۇلارنىڭ ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئەھۋالىنى سورىدى، ئۇلار ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ ئەمەلى ئەھۋالىنى پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامغا خەۋەر بەرگەندە، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ئۇلارنى ئائىلىسىگە قايتىپ كېتىشكە بۇيرىدى ۋە:«سىلەردىن ياشقا چوڭراقى ئىمام بولسۇن» دېدى، بۇ ئىماملىققا ياشقا چوڭ كىشىلەرنى ئۆتكۈزۈش كېرەكلىكىنى بىلدۈرىدۇ، بۇ سۆز پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ: «جامائەتكە ئاللاھنىڭ كىتابىنى كۆپ بېلىدىغان كىشى ئىمام بولسۇن» دېگەن سۆزىگە زىت ئەمەس، چۈنكى ئاشۇ ياشلارنىڭ ھەممىسى بىرلا ۋاقىتتا ئەلچى بولۇپ كەلگەن، ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ياش پەرقىمۇ ئاساسەن يوق، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ھەممىسى قۇرئان ئوقۇشتا بىر-بىرىدىن قىلىشمايتتى، شۇنىڭ ئۈچۈن پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ئۇلارغا: «ياشقا چوڭراقى سىلەرگە ئىمام بولسۇن» دېدى، چۈنكى ئۇلار قۇرئان ئوقۇشتىمۇ بىر-بىرىدىن كۆپ پەرقلەنمەيتتى، قۇرئان ئوقۇش، سۈننەتنى بىلىش، ھىجرەت قىلىش قاتارلىق ئەمەللەردە باراۋەر بولسا ئىماملىققا ئۇلارنىڭ ياش جەھەتتە چوڭراقى ئۆتىدۇ، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ: «مېنىڭ ناماز ئوقۇغىنىمنى كۆرگەندەك ناماز ئوقۇڭلار» دېگەن سۆزىدىن، پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ كىشىلەرگە ئەمەلى ۋە ئاغزاكى تەرەپتىن تەڭ تەلىم بېرىدىغانلىقى تەكىتلىنىدۇ، ئالدىراپ ناماز ئوقۇيدىغان كىشىگە: «نامازنى مەقسەت قىلساڭ، تەرەتنى كامىل ئالغىن، ئاندىن قىبلىگە يۈزلىنىپ، تەكبىر ئېيتقىن، ئاندىن قۇرئان كەرىمدىن ساڭا ئاسان بولغان سۈرىلەرنى ئوقۇغىن، ئاندىن رۇكۇ قىلغىن» دەپ ھەدىسنى ئاخىرغىچە بايان قىلغان، ئەمما ئاۋۇ ياشلارغا ئەمەلى تەلىم بەرگەن