فوائد الحديث

ਨਬੀ ﷺ ਦਾ ਅਖਲਾਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੀ।

ਇਬਨ ਹਜਰ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ ਨਬੀ ﷺ ਦੀ ਆਪਣੀ ਉਮਮ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਸਨੇਹ ਅਤੇ ਸੋਹਣਾ ਅਖਲਾਕ ਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੀ ਉੱਚੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ ਤੋਂ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।

ਨਵਾਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਜੇ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇ: “ਉਸ ਉੱਤੇ ਦੁਆ, ਗਾਲੀ ਜਾਂ ਲਾਨਤ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ?” ਇਸਦਾ ਉੱਤਰ, ਜੋ ਉਲਮਾ ਨੇ ਦਿੱਤਾ, ਦੋ ਤਰੀਕੇ ਹਨ: ਪਹਿਲਾ: ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਲਈ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਿੱਸਦਾ ਹੈ। ਨਬੀ ﷺ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਹਰੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।

ਦੂਜਾ: ਜੋ ਕੁਝ ਗਾਲੀ, ਦੁਆ ਜਾਂ ਲਾਨਤ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ, ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਅਰਬਾਂ ਦੀ ਆਦਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਨਾ ਨੀਅਤ ਦੇ ਕਹੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ “ਤਰਿਬਤ ਯਮਿਨਕ”, “ਅਕਰਾ ਹਲਕਾ”, ਇਸ ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ “ਲਾ ਕਬਰਤ ਸਨਕ” ਅਤੇ ਮੌਆਵੀਆ ਦੀ ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ “ਲਾ ਅਸ਼ਬਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਬਤਨਕ” ਆਦਿ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਇਹ ਦੁਆ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਅਜੇਹਾ ਜੋ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਜੇਕਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਉੱਤੇ ਰਹਿਮਤ, ਕਫ਼ਾਰਾ, ਨੇਕੀ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਸਵਾਬ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾਪਰਦੀ ਸੀ। ਨਬੀ ﷺ ਕਦੇ ਵੀ ਬਦਸਲੂਕੀ, ਗਾਲੀ-ਗਲੋਚ, ਲਾਨਤ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਸਨ।