فوائد الحديث

ਉਮਰ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾਜ਼ਿਲ ਹੋਈ ਆਇਤ ਦੇ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ।

ਇਸ ਆਇਤ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਨੇ ਇਸ ਉਮਤ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਨੇਮਤ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਧਰਮ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਾਧੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਰਹੇ। ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਦਾ ਕਿਸੇ ਆਧਾਰ ਨਾਲ ਸਬੂਤ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਬੇਦਅਤ ਅਤੇ ਗਲਤ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ:“ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਰਚੇ ਜੋ ਸਾਡਾ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।”

ਇਸ ਹਦੀਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਉਹਾਰ ਰਾਇ ਜਾਂ ਨਵੀ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਤਾਬ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ; ਬਲਕਿ ਇਹ ਸ਼ਰਅ ਅਤੇ ਪਾਲਣਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਇਤ ਧਰਮ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਨੇਮਤ ਦੀ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, ਤਦ ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਉਮਤ ਲਈ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਦੋ ਪਹਿਲੂ ਹਨ:

1. ਇਹ ਹਫਤੇ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ — ਜੁਮੇ ਦਾ ਦਿਨ।

2. ਇਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਮੌਸਮ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ — ਉਹ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਅਰਫ਼ਾਤ ਦਾ ਦਿਨ)।

ਸਅਦੀ ਨੇ ਇਸ ਆਇਤ ਦੀ ਤਾਫਸੀਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ:{ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਤੁਹਾਡਾ ਧਰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ} — ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਸਾਰੇ ਨਸਰਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਬਾਹਰੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਰੀਅਤਾਂ, ਅਸੂਲ ਅਤੇ ਫਰਾਇਜ਼ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਕਮੀਲ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਸੁੰਨਤ ਧਰਮ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਅਤੇ ਫਰਾਇਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਹਨ।ਜੋ ਕੋਈ ਦਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਮਾਨ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਹੁਕਮ ਜਾਣਨ ਲਈ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਸੁੰਨਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੋਰ ਵਿਦਿਆਵਾਂ — ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਲਾਮ ਦਾ ਗਿਆਨ — ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਉਹ ਅੰਜਾਣ ਅਤੇ ਗਲਤ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਦਾਵਾ ਬੇਸੁੱਥ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਸਿਰਫ਼ ਉਸਦੇ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਪੂਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਦੇ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਹੈ।{ਅਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਨੇਮਤ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ} — ਬਾਹਰੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ,{ਅਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ} — ਮਤਲਬ: ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਤੇ ਅਮਲ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰੋ, ਜਿਸਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੇਹਤਰੀਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਪੂਰਾ ਧਰਮ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤਾ।