فوائد الحديث

ਇਬਨ ਰਜਬ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਹ ਹਦਿਸ਼ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਿਆਂ ਹੀ ਖੂਨ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜਦ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਹੱਕ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੱਕ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਦਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਕਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਬਾਹਰੀ ਰੂਪ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ, ਨਾ ਕਿ ਅੰਦਰੂਨੀ ਇਰਾਦਿਆਂ ਤੇ। ਜਿਸਨੇ ਧਰਮ ਦੇ ਰਿਵਾਜ ਬਾਹਰੋਂ ਦਿਖਾਏ, ਉਸ ਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤੀ ਹਲਾਤ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੇ ਤੱਕ ਉਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵਿਰੋਧੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।

ਇਬਨ ਰਜਬ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਕਿਬਲਾ ਵੱਲ ਮੁਹਾਂ ਕਰਨਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਮਸਲਮਾਨ ਉਹ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੇ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ਿਲ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਨਬੀ ﷺ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਬਾ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਜੋ ਕੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਬੇਤ-ਮੁਕਦਸ ਵੱਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੇ, ਜਾਂ ਮਸ਼ਰੀਕ ਵੱਲ ਜਿਵੇਂ ਨਸਾਰੇ ਨੇ, ਉਹ ਮਸਲਮਾਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ-ਤੌਹੀਦ ਦੇ ਨਾਲ ਇਮਾਨ ਲਿਆ ਹੋਵੇ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਬਲਾ ਵੱਲ ਮੁਹਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਹਦਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਰਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਤਹਾਰਤ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਬਨ ਰਜਬ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਜਬਾਹਤ ਖਾਣੇ ਦਾ ਜਿਕਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਧਰਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਾਹਰੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਜਬਾਹਤ ਖਾਈ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਜਾਵੇ। ਜੋ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਸਲਮਾਨ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।