الشرح

ਮੁਅੱਮਿਨਾਤ ਦੀ ਮਾਤਾ ਆਈਸ਼ਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲ੍ਹਾ ਅਨਹਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਸੂਲ ਅੱਲ੍ਹਾ ﷺ ਉੱਤੇ ਵਹੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਨਜ਼ਰ (ਸਚੀ ਰਿਆਇ) ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਵੇਖਦੇ, ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਾਂਗ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ। ਫਿਰ ਉਹ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਹਿਰਾ ਗੁਫ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਾਤਾਂ ਤੱਕ ਇਬਾਦਤ ਕਰਦੇ, ਘਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ। ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਸਾਥ ਲੈ ਜਾਂਦੇ। ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਖਦਿਜ਼ਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲ੍ਹਾ ਅਨਹਾ ਕੋਲ ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ, ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹਿਰਾ ਗੁਫ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਫਿਰ ਫਰਿਸ਼ਤਾ ਜ਼ਬਰੀਲ ﷺ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਆਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: "ਪੜ੍ਹੋ।" ਰਸੂਲ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।"ਫਿਰ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਕੜ ਕੇ ਢੱਕਿਆ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਬਾਇਆ, ਜਦ ਤੱਕ ਥਕਾਨ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈ ਨਾ ਪਹੁੰਚੀ। ਫਿਰ ਛੱਡਿਆ ਅਤੇ ਮੁੜ ਕਿਹਾ: "ਪੜ੍ਹੋ।"ਰਸੂਲ ﷺ ਨੇ ਫਿਰ ਕਿਹਾ: "ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।"ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਨੇ ਦੁਬਾਰਾ ਢੱਕਿਆ, ਜਦ ਤੱਕ ਥਕਾਨ ਨਾ ਪਹੁੰਚੀ, ਫਿਰ ਛੱਡਿਆ ਅਤੇ ਮੁੜ ਕਿਹਾ: "ਪੜ੍ਹੋ।"ਰਸੂਲ ﷺ ਨੇ ਫਿਰ ਕਿਹਾ: "ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।"ਫਿਰ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੀਸਰੀ ਵਾਰੀ ਢੱਕਿਆ, ਫਿਰ ਛੱਡਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: **{ਪੜ੍ਹੋ ਆਪਣੇ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਿਸ ਨੇ ਰਚਿਆ।ਉਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੱਤ (ਲਹੂ) ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ।ਪੜ੍ਹੋ, ਅਤੇ ਤੇਰਾ ਰੱਬ ਸਭ ਤੋਂ ਕਰੀਮ ਹੈ।}** [ਅਲ ਅਲਕ: 1-3] ਰਸੂਲ ﷺ ਵਹੀ ਦੀਆਂ ਆਯਤਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਆਏ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਡਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੰਪ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ, ਮੁਅੱਮਿਨਾਤ ਦੀ ਮਾਤਾ ਖਦਿਜ਼ਾ ਬਿੰਤ ਖੁਵੈਲਿਦ਼ ਰਜ਼ੀਅੱਲ੍ਹਾ ਅਨਹਾ ਕੋਲ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: "ਮੈਨੂੰ ਕਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕੋ, ਮੈਨੂੰ ਕਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕੋ।" ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਦ ਤੱਕ ਡਰ ਕੱਟ ਨਾ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੇ ਖਦਿਜ਼ਾ ਨੂੰ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੱਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: "ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।" ਇਸ ’ਤੇ ਖਦਿਜ਼ਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅੰਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।" ਇਸ ’ਤੇ ਖਦਿਜ਼ਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅੰਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਫਿਰ ਖਦਿਜ਼ਾ ﷺ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਵਰਕਾ ਬਿਨ ਨੂਫਲ ਬਿਨ ਅਸਦ ਬਿਨ ਅਬਦ ਅਲ ਉਜ਼ਜ਼ਾ ਕੋਲ ਲਿਆ। ਉਹ ਜਾਹਿਲੀਅਤ ਛੱਡ ਕੇ ਮਸੀਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇੰਜੀਲ ਤੋਂ ਹਿਬਰੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਬੁਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਅੰਧਾ ਸੀ। ਖਦਿਜ਼ਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: "ਹੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣੋ।" ਵਰਕਾ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਹੇ ਭਤੀਜੇ, ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਦੇਖਦੇ ਹੋ?" ਤਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦੱਸਿਆ ਜੋ ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ’ਤੇ ਵਰਕਾ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਇਹ ਤਾਂ ਉਹੀ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਾ ਜ਼ਬਰਾਈਲ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਬੀ ਮੂਸਾ ਅਲੈਹਿੱਸ ਸਲਾਮ ਉੱਤੇ ਨਾਜ਼ਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਾਸ਼ ਮੈਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਵਾਨ ਹੁੰਦਾ! ਕਾਸ਼ ਮੈਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਜਦੋਂ ਤੇਰੀ ਕੌਮ ਤੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਕੱਢ ਦੇਵੇਗੀ।”ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ: “ਕੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕੱਢ ਦੇਣਗੇ?” ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ, ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਲਿਆ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਲਿਆ, ਸਿਵਾਏ ਮੇਰੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁੱਖ ਵਿੱਚ ਪਿਆ। ਜੇ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮਾਂ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਾਂਗਾ।" ਫਿਰ ਵਰਕਾ ਦੀ ਜਲਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਵਹੀ ਰੁਕ ਗਿਆ।