الشرح

زیری کوڕی حوبەیش هات بۆ لای سەفوانی کوڕی عەسال -ڕەزاى خواى لێبێت- بۆئەوەى پرسیاری لێبکات سەبارەت بە مەسح کردن لەسەر خوفەکان، ئەویش پرسیاری لێکرد سەبارەت بە هۆکاری هاتنی، زیر ووتی: هاتووم بۆئەوەى فێری زانستی شەرعی بم؟ سەفوان پێی ووت: فریشتەکان باڵەکانیان دادەگرن ونافڕن وبە هێمنیەوە دەوەستن بۆ ڕێزگرتن لە فێرخوازی (زانستی شەرعی) وەکو ڕەزامەندیەک لەسەر ئەم فێربوونەیان، زیر ووتی: هەندێک گومانم هەیە سەبارەت بە مەسح کردن لەسەر خوفەکان لە پاش سەرئاو کردن ومیز کردن، ئایا ئەمە دروستە یان نا؟ سەفوانی کوڕی عەسال -ڕەزاى خواى لێبێت- پێی ووت: ئەمە دروستە چونکە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم-فەرمانی پێیان دەکرد ئەگەر لە سەفەردا بووایەن؛ سێ ڕۆژ وشەو خوفەکانیان دانەکەنن مەگەر بەهۆی لەشگرانیەوە نەبێت، چونکە پاش لەشگران بوون دەبێت مرۆڤ هەموو لاشەی بشوات، بەڵام بۆ حاڵەتەکانی تر وەکو سەرئاوکردن ومیزکردن وخەوتن (تەنها مەسح کردن بە سەر خوفەکان -یان گۆرەویەکان- بەسە ئەگەر بە دەستنوێژەوە لە پێی کردبێت)، پاشان زیری کوڕی حوبەیش پرسیاری لە سەفوانی کوڕی عەسال کرد: ئایا هیچ شتێکی لە پێغەمبەرەوە بیستووە -صلى اللە علیە وسلم- سەبارەت بە خۆشەویستی؟ ووتی: بەڵێ، پاشان باسی ئەو ئەعرابیەی کرد کە بە دەنگێکی بەرزەوە بانگی کرد: ئەی موحەمەد، پێی ووترا: تیا بچیت چۆن ئاوا بە دەنگێکی بەرزەوە بانگی پێغەمبەری خودا دەکەیت -صلى اللە علیە وسلم-؟ لەکاتێکدا خواى گەورە دەفەرموێت: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ} [الحجرات: 2]، واتە: {ئەی ئەو کەسانەی باوەڕتان ھێناوە دەنگتان بەرز مەکەنەوە بەسەر دەنگی پێغەمبەردا -صلى اللە علیە وسلم- وە بە دەنگی بەرز قسەی لەگەڵ مەکەن وەك دەنگ بەرز کردنەوەتان لەگەڵ یەکتریدا، نەوەکو کردەوەکانتان بەتاڵ ببێتەوە وخۆشتان ھەستی پێنەكەن}، بەڵام ئەعرابەکان (ئەو عەرەبانەى لە دەرەوەى شار وگوندەکان دەژین) زۆر نازانن سەبارەت بە ئاداب ومامەڵەکان، چونکە دوورن لە فێربوونی زانستی شەرعی، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بە دەنگێک وەکو ئاستی دەنگی ئەعرابیەکە وەڵامی دایەوە؛ چونکە ئەم شێوازی وەڵامدانەوەیە ئاساییە لە ڕوانگەى ئەعرابیەکەوە، وپێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- هەموو مرۆڤێک بە پێی توانا وئەقڵی خۆی مامەڵەی لەگەڵ دەکرد، پاشان ئەعرابیەکە ووتی: (پیاو کەسانێکی خۆش دەوێت؛ بەڵام ناتوانێت شوێنی ئەوان بکەوێت -وەکو ئەوان بێت لە کردەوەدا-؟)، واتا کەسانێکی خۆشدەوێت بەڵام ئیمان وکردەوەکانی وەکو ئیمان وکردەوەکانى ئەوان نابێت، ئایا دەکرێت لەگەڵ ئەوان بێت لە ڕۆژی قیامەتدا (ئایا لەگەڵ کێ دەبێت)؟ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: (مرۆڤ لەگەڵ ئەوانەدا حەشر دەکرێت کە خۆشیانی دەوێت لە ڕۆژی قیامەتدا). پاشان ووتی: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بەردەوام قسەی بۆمان دەکرد هەتاوەکو باسی دەرگایەکی کرد لە ڕۆژئاواوە پانیەکەى یان کەسێک بە سواریەوە لە پانیەکەى دەڕوات لە ماوەی چل یان حەفتا ساڵ، لە ئاراستەی شامە، خواى گەورە دروستی کردووە لەو ڕۆژەوەى ئاسمانی وزەوی بەدیهێناوە؛ کراوەیە بۆ تەوبە کردن وداناخرێت هەتاوەکو خۆر لێیەوە دەردەچێت.