الشرح

ਅੱਲ੍ਹਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ — ਇਕ ਇਬਾਦਤਗੁਜ਼ਾਰ (ਅਬਿਦ) ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਆਲਿਮ (ਜਾਣਕਾਰ ਵਿਦਵਾਨ)। ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ: ਦੋਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੌਣ ਵਧੀਆ ਹੈ؟ ਤਾਂ ਅੱਲ੍ਹਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: ਜੋ ਆਲਿਮ ਸ਼ਰਈ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ’ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਂਦਾ ਹੈ — ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਉਸ ਇਬਾਦਤਗੁਜ਼ਾਰ ਉੱਤੇ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਇਬਾਦਤ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਗੂਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਫਰਜ਼ੀ ਇਲਮ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਹੈ — ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੀ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਅਤੇ ਸ਼ਰਫ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਸਹਾਬੀ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਫਿਰ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅੱਲ੍ਹਾਹ ਤਆਲਾ, ਉਸ ਦੇ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ ਜੋ ਅਰਸ਼ ਨੂੰ ਢੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਆਸਮਾਨਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਇਨਸਾਨ ਤੇ ਜਿਨ, ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ — ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਠਿਕਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਚੀਂਟੀ ਤੱਕ, ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਤੱਕ — ਇਹ ਸਭ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੀਨ ਦਾ ਇਲਮ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਦੁਆਏਂ ਖ਼ੈਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਇਲਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜਾਤ ਤੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹੈ।