الشرح

این حدیث بیانگر فضل و برتری علم و عالم به علوم شرعی می باشد که عبادت های فرض را به همراه نوافلی که برای او میسر می باشد، انجام می دهد؛ و او را از عابدی که خود را وقف عبادت نموده برتر معرفی می کند. و نسبت این دو را مانند فضل و برتری رسول الله صلی الله علیه وسلم بر کمترین صحابه از نگاه جایگاه و منزلت می داند. به عبارت دیگر شرف عالم نسبت به عابد را مانند شرف رسول الله صلی الله علیه وسلم نسبت به کمترین صحابه از نظر جایگاه و منزلت می داند. سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «إنَّ اللهَ وَمَلاَئِكَتَهُ وَأهْلَ السَّماوَاتِ وَالأَرْضِ»؛ که منظور از اهل زمین، انسان ها و جنیان و همه ی حیوانات است؛ «حَتَّى النَّمْلَةَ في جُحْرِهَا» حتی مورچه در لانه اش؛ و حتی ماهی در دریا؛ همگی بر کسانی که خير و نيکی را به مردم آموزش می دهند، درود می فرستند. در اینجا مراد از «خیر»، علم دین و چیزی است که نجات در دنیا و آخرت وابسته به آن است. و درود الله متعال بر بنده اش، ستایش بنده در میان ملائکه می باشد. و درود ملائکه به معنای طلب مغفرت آنان است. و در روز قیامت رتبه و درجه ای بالاتر از مرتبه ی کسی نیست که ملائکه و همه ی مخلوقات برای او طلب مغفرت و آمرزش و دعا می کنند؛ به همین دلیل ثواب و پاداش وی با مرگ او پایان نمی یابد.