فوائد الحديث

ਇਮਾਮ ਨਵਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਹਰਿਮ (ਘਰ-ਔਰਤਾਂ/ਮਰਯਾਦਾ) ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਇਖ਼ਤਿਲਾਫ਼ ਦੇ ਵਾਜਿਬ ਹੈ؛ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ (ਕਿਸੇ ਨੂੰ) ਮਾਰਨਾ ਸਾਡੇ ਮਜ਼ਹਬ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇਖ਼ਤਿਲਾਫ਼ ਰੱਖਦਾ ਹੈ؛ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ ਪਰ ਵਾਜਿਬ ਨਹੀਂ।

ਇਹ ਹਦੀਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਗਿਆਨ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਫਿਰ ਅਮਲ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਹਾਬੀ ਨੇ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਸ ‘ਤੇ ਕੀ ਫਰਜ਼ ਹੈ।

ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੁੱਟੇਰੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ-ਫੱਟਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਧਾਰ ਦੇਣ, ਚੀਤਕਾਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਨਸੀਹਤ ਕਰਨ ਵਰਗੀਆਂ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ ਧੀਰੇ-ਧੀਰੇ ਨਿਬਟਿਆ ਜਾਵੇ; ਅਤੇ ਜੇ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਨੀਅਤ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਉਸਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਹੋਵੇ।

ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਖੂਨ, ਉਸਦਾ ਮਾਲ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਹਰਾਮ ਹੈ।

ਇਮਾਮ ਨਵਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਜਾਣੋ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀਦ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

1. ਪਹਿਲਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਕੌਫ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੜਾਈ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਿਦਾਂ ਦੇ ਸਵਾਬ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਦੇ ਲਈ ਖਾਸ ਹੁਕਮ ਹਨ: ਉਹ ਧੋਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਜਨਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ।

2. ਦੂਜਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਸਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਿਦ ਹੈ ਪਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਜਿਵੇਂ ਪਿੱਛੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਛੁਰੇ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਮਕਾਨ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਾਲਾ, ਆਪਣੀ ਦੌਲਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਮੌਤ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਹ ਜੋ ਸਹੀ ਹਦਿਥਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਾਹਿਦ ਕਹਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਧੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ‘ਤੇ ਜਨਾਜ਼ਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਿਦਾਂ ਦਾ ਸਵਾਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਹਿਲੇ ਕਿਸਮ ਵਾਲੇ ਜਿਹੜੇ ਪੂਰਨ ਸਵਾਬ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।

3. ਤੀਜਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਲੁੱਟੀ ਗਈ ਮਾਲ ਨੂੰ ਹੜਪਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਵਰਗਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਹਦਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਕੌਫ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣ ‘ਤੇ ਸ਼ਾਹਿਦ ਨਾ ਕਹਿਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹਿਦਾਂ ਵਾਲੀ ਹਾਲਤ ਹੈ: ਉਸ ਨੂੰ ਧੋਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਉਸ ‘ਤੇ ਜਨਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪੂਰਨ ਸ਼ਾਹਿਦਾਂ ਦਾ ਸਵਾਬ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।