فوائد الحديث

ਇਸ ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:

ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਗੇਂਹੂ, ਜੌ, ਅਤੇ ਖਜੂਰ। ਜੇ ਵਿਕਰੇ ਦੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਇੱਕੋ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸਹੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਦੋ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ:

ਅਕਦ (ਸੌਦੇ) ਦੀ ਮਜਲਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਕਬਜ਼ਾ (ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ) ਦੋਵੇਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜਾਂ ਵਜ਼ਨ ਬਰਾਬਰ ਹੋਣਾ (ਜਿਵੇਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਬਦਲੇ ਸੋਨਾ, ਵਜ਼ਨ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ) ਇਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਰਿਬਾ ਅਲ-ਫ਼ਦਲ (ਮਾਤਰਾ ਵਧਾ ਕੇ ਸੂਦ ਖਾਣਾ) ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਹੋਵੇ (ਜਿਵੇਂ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਗੇਂਹੂ), ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਹੀ ਸ਼ਰਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ: ਸੌਦੇ ਦੀ ਮਜਲਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਤੁਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋਣਾ (ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਤਬਾਦਲਾ) ਜੇ ਇਹ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਰਿਬਾ ਅਨ-ਨਸੀਅਹ (ਉਧਾਰ 'ਤੇ ਸੂਦ) ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

"ਮਜਲਿਸ-ਏ-ਅਕਦ" (ਸੌਦੇ ਦੀ ਬੈਠਕ) ਤੋਂ ਮੁਰਾਦ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਖਰੀਦੋ-ਫ਼ਰੋਖ਼ਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ — ਚਾਹੇ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਬੈਠੇ ਹੋਣ, ਚੱਲ ਰਹੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਸਵਾਰੀ 'ਤੇ ਹੋਣ।

"ਤਫਰਕਾ" (ਵੱਖ ਹੋਣਾ) ਤੋਂ ਮੁਰਾਦ ਉਹ ਵੱਖਰਾਪਣ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ ਹੋਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ।

ਦੀਸ ਵਿੱਚ ਜੋ ਮਨਾਅ (ਰੋਕ) ਆਈ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸੋਨੇ — ਚਾਹੇ ਉਹ ਛਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਚਾਂਦੀ — ਚਾਹੇ ਛਪੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਸਭ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਆਜਕਲ ਦੀਆਂ ਕਰੰਸੀ ਨੌਟਾਂ (ਮੁਦਰਾਵਾਂ) ਨਾਲ ਵੀ ਉਹੀ ਅਹਕਾਮ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਹਨ।ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਕਰੰਸੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇ — ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੀਆਲ ਨੂੰ ਦਿਰਹਮ ਨਾਲ — ਤਾਂ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋਣ।ਪਰ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਸੌਦੇ ਦੀ ਮਜਲਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਕਬਜ਼ਾ (ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਲੈਣ-ਦੇਣ) ਹੋਵੇ।ਜੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਸੌਦਾ ਗਲਤ (ਬਾਤਿਲ) ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਸੂਦੀ (ਰਿਬਵੀ) ਅਤੇ ਹਰਾਮ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸੂਦੀ ਲੈਣ–ਦੇਣ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅਕਦ (ਸੌਦਾ) ਬਾਤਿਲ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਰਜ਼ਾਮੰਦ ਹੋਣ; ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਲਾਮ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਹੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਤੋਂ ਹੱਥ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਛੱਡ ਦੇ।

ਬੁਰੀ ਗੱਲ (ਮੁਨਕਰ) ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਰਥਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕੇ।

ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਬੁਰਾਈ (ਮੁਨਕਰ) ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ **ਦਲੀਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ**, ਜਿਵੇਂ ਕਿ **ਹਜ਼ਰਤ ਉਮਰ ਬਿਨ ਖ਼ੱਤਾਬ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ** ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।