الشرح

رسول الله - صلی الله عليه وسلم - بیان کرده اند که پاکی (وضو) نیمی از ایمان است، و منظور از پاکی، ‏پاکیزگی است. طَهور یعنی آبی که انسان خود را با آن پاک می کند، اما منظور از آن پاک ساختن خود است ‏یعنی پاکی ظاهر و باطن؛ پاک کردن اعضای بدن با دوری از نجاسات، و پاک کردن خود از حَدَث، و پاک ‏کردن دل از شرک و بیماری های قلب. نصف ایمان یعنی نصف نماز، زیرا نماز بدون وضو قبول نمی ‏شود. ایشان بیان کرده اند که "الحمدلله" ترازو [ی اعمال] را پر می کند، و "الحمدلله" توصیفِ پروردگار - جل ‏وعلا - به صفات کمال و جلال به همراه محبت و بزرگداشت اوست. این همان ترازویی که اعمال را با آن ‏وزن می کنند پر می کند. "سبحان الله" به معنای تنزیه خداوند از هر چیزی است که شایستهٔ او نیست، از جمله ‏هرگونه عیب و همانندی با مخلوقات. و "سبحان الله" و "الحمدلله" میان آسمان و زمین را که به اندازهٔ مسافت ‏پانصد سال است پر می کند. یک یا دو کلمه این همه مسافت را پر می کند، زیرا فضل الهی حد و مرز ‏ندارد. و "نماز" نور است؛ نوری در دنیا و نوری برای بنده در روز قیامت، و "صدقه" برهان است؛ یعنی دلیلی ‏است قطعی بر درستی ایمان صاحبش، زیرا درون انسانها بر محبت مال سرشته شده، و اینکه انسان این مال ‏را با دل خوش صدقه بدهد بدون شک دلیلی است قاطع و برهانی است واضح بر صدق ایمان او. و "صبر" ‏روشنایی است و بر سه نوع است: صبر بر طاعت، و صبر بر معصیت، و صبر بر تقدیرهای دردناک. صبر نوری است که راه را برای صاحبش روشن خواهد کرد‎.‎‏ و "قرآن" حجتی است برای تو یا علیه تو. "قرآن" ‏سخن الهی است که به واسطهٔ جبرئیل بر پیامبرش ـ علیه الصلاة والسلام ـ نازل کرده است. این کتاب از ‏جلد تا جلد محفوظ است، و کسی که آن را بخواند مانند آن است که با پروردگار رحمان سخن گفته است، و ‏این کتاب یا حجتی است به سود تو اگر به آن مؤمن باشی، و هرآنچه در آن آمده را درست بدانی، و به ‏اوامرش عمل کنی و از نواهی اش دوری کنی، که در این صورت قرآن دلیلی است به نفع تو در روز ‏قیامت، یا آنکه دلیلی است علیه تو، اگر آن را حفظ کردی و از آن غافل شدی و نمازت را به جا نیاوردی، یا ‏کاری را انجام دادی که مخالف اوامر و نواهی آن بود که در این صورت دلیلی است به زیان تو. همهٔ صبح ‏‏[از خانه] بیرون می شوند، یعنی: همهٔ مردم چون صبح می شود، برای طلب روزی در زمین پراکنده می ‏شوند، اما بعضی از مردم این بیرون رفتن صبحگاهی به سود آنهاست و برخی وبال گردن آنها، و همه خود ‏را می فروشند یعنی خود را به انجام کاری مکلف می کنند، پس یا آن را به "الله" - جل و علا - می فروشند و از ‏آتش او خلاصی می یابند، یا با انجام گناهان و جرایم و منکرات آن را به شیطان می فروشند، و در آتش ‏دوزخ هلاکش می کنند‎.