الشرح

ئەم فەرموودەیە باسی سونەتێکی وتەیی وکرداریی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەکات، وهەردوویان لە سونەتەکانى خەوتنن، سونەتی کرداری شێوازى خەوتنی پێغەمبەرە -صلى اللە علیە وسلم-، حوزەیفە -ڕەزای خواى لیبێت- باسی شێوازى خەوتنی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەکات ودەڵێت: (ئەگەر بیویستایە بخەوێت، دەستی ڕاستی دەخستە ژێر گۆنای -ڕاستی-): بەڵگەیە لەسەر ئەوەى پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- لەسەر لای ڕاستی دەخەوت؛ چونکە دەستی ڕاست بێگومان تەنها دەخرێتە ژێر گۆنای ڕاست وبەڵگەی تریش هەیە لەسەری، ئەم فەرموودەیە باسی دانانى ناولەپی دەستی ڕاستی کردووە لە ژێر گۆنای ڕاست؛ هەرکەسێک بتوانێت ئەمە بکات کارێکی باشە وئەوەى نەتوانێت ئەوا خەوتن لەسەر لای ڕاست بەسە، چونکە بەڵگەى تر هاتووە تەنها باسی خەوتنی لەسەر لای ڕاست کردووە بە بێ باسکردنی دەست خستنە ژێر گۆنای ڕاست، لەوەیە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- هەندێکجار ئەنجامی بدایە، چونکە هەندێک هاوەڵان باسیان کردووە وهەندێکی تر باسیان نەکردووە، بەڵکو هەموو گێڕانەوەکان کۆکن لەسەر ئەوەى سونەتە مرۆڤ لەسەر لای ڕاست بخەوێت. (پاشان دەیفەرموو): ئەمیش بەڵگەیە لەسەر ڕیزبەندی وهێوربوونەوە، یەکەمجار لەسەر لای ڕاستی دەخەوت، وناولەپی دەستی ڕاستی دەخستە ژێر گۆنای ڕاستی، وپاشان ئەم زیکرەی دەووت، ومەرج نییە مرۆڤ هەرکاتێک پاڵکەوت یەکسەر ئەم زیکرە بخوێنیت، چونکە (پاشان:ثم) بەڵگەیە لەسەر هێوربوونەوە وپشوویەکی کورت لە پاش پاڵکەوتن، ئەگەر مرۆڤ قسە لەگەڵ خێزانەکەى بکات وپاشان ئەم زیکرە بڵێت؛ ئاساییە. (اللَّهُمَّ قِني عذابك يوم تبعث عبادك: ئەی خودایە، لە سزای خۆت بمپارێزە لەو ڕۆژەوەى بەندەکانت زیندوو دەکەیتەوە): بمپارێزە لە سزای ڕۆژی زیندووبوونەوە، وشەى (بمپارێزە) ئاماژە بۆ داواکردنە لە خواى گەورە بەوەى بیپارێزێت وەکو چاکەیەک وفەزڵێک لە ئەو زاتە مەزنەوە بەرامبەر بەندە، وهەروەها بەندە سەرکەوتوو بکات بۆ ئەنجامدانى ئەو کردەوانەى کە دەبنە هۆی ڕزگارکردنی لە دۆزەخ وچوونە بەهەشت، چونکە گشتگیرکردن بنچینەیە وتایبەت ناکرێت مەگەر بە بەڵگەیەک نەبیت، ودەستەواژەکە ئاماژە بۆ هەردوو واتاکە دەکات. (سزای خۆت): هەموو سزاکانى ئەو ڕۆژە دەگرێتەوە، سزای چوونە دۆزەخ دەگرێتەوە لە سەرەتادا، خواى گەورە چەند ناوێکی داناوە بۆ ڕۆژی قیامەت لەوانەش: (القارعة والصاخة والطامة والقيامة)، ئەمانە هەمووی ئاماژە بۆ ناڕەحەتی وسەختی ئەو ڕۆژە دەکەن بۆیە دەبێت مرۆڤ داوا لە خواى گەورە بکات لە سزای ئەو ڕۆژە ڕزگاری بکات. وکاتێک دەڵێت: (سزای خۆت): واتا سزایەکی ناڕەحەت ومەزن وسەختە، وهەروەها مانای ئەوە دەگەیەنێت کە خواى گەورە بوونەوەرەکان بەڕێوە دەبات وهەموو شتێک لە سزا وپاداشت بە دەستی ئەو زاتە مەزنەیە، ودەستەواژەکە ئاماژە بە هەردوویان دەکات، وفەرموودەکە سەرنجمان ڕادەکێشێت بۆ پەیوەندییەکی ورد وئاڵۆز لە نێوان خەوتن وزیندووبوونەوە لە پاش مردن (ڕۆژی قیامەت)، ئەمیش لە نیشانەى جوانى وژیربژێری وشەکانى پێغەمبەرە -صلى اللە علیە وسلم-.