ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਮਿਨਬਰ ‘ਤੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ (ਨਫ਼ਲ ਤਰਾਵੀਹ) ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੀ ਰਾਏ ਕੀ ਹੈ?” ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ

ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਮਿਨਬਰ ‘ਤੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ (ਨਫ਼ਲ ਤਰਾਵੀਹ) ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੀ ਰਾਏ ਕੀ ਹੈ?” ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ

ਅਬਦੁੱਲਾ ਬਿਨ ਉਮਰ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅੰਹੁਮਾ) ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਮਿਨਬਰ ‘ਤੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ (ਨਫ਼ਲ ਤਰਾਵੀਹ) ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੀ ਰਾਏ ਕੀ ਹੈ?” ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: «ਮਸਨ੍ਹਾ ਮਨ੍ਹਾਨ» — ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਕਰ ਕੇ ਪੜ੍ਹੋ।ਜਦੋਂ ਸਵੇਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਰਕਅਤ ਪੜ੍ਹੋ।ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਉਹ ਉਸ ਲਈ ਵਿਤ੍ਰ (ਵਿਟਰ) ਨਮਾਜ਼ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਬੀ ﷺ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ: “ਆਪਣੀ ਆਖ਼ਰੀ ਨਮਾਜ਼ ਨੂੰ ਵਿਟ੍ਰ ਬਣਾਓ,” ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹੁਕਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਤਾ।

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਮਿਨਬਰ ‘ਤੇ ਖੁਤਬਾ ਦੌਰਾਨ ਪੁੱਛਿਆ: “ਹੇ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ! ਮੈਨੂੰ ਸਿਖਾਓ ਕਿ ਮੈਂ ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹਾਂ?” ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਤੁਸੀਂ **ਦੋ-ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਹਰ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਸਲੀਮ ਕਰੋ।**ਜਦੋਂ ਸਵੇਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਰਕਅਤ ਪੜ੍ਹੋ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ **ਵਿਤ੍ਰ (ਆਖ਼ਰੀ) ਨਮਾਜ਼** ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਅਤੇ ਨਬੀ ﷺ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ **ਆਪਣੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਵਿਟ੍ਰ ਬਣਾਓ।**

فوائد الحديث

ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ **ਹਰ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਸਲੀਮ ਕਰੋ**,ਇਹ **ਵਿਟ੍ਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ** ਸਾਰੀਆਂ ਨਫ਼ਲ ਰਕਅਤਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ **ਕਿਸੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਗਿਣਤੀ ਨਾਲ ਮਿਹਦੂਦ ਨਹੀਂ** ਹੈ,

ਨਵਵੀ ਰਹਿਮਾਹੁਲਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ:

**“ਰਾਤ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੋ-ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ।”**ਇਹ ਹਦੀਸ **ਉਤਮ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ** ਲਈ ਹੈ, ਜੋ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ **ਤਸਲੀਮ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।**ਚਾਹੇ ਉਹ ਰਾਤ ਦੀ ਨਫ਼ਲ ਨਮਾਜ਼ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਦਿਨ ਦੀ ਨਫ਼ਲ, ਦੋ-ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਸਲੀਮ ਕਰਨੀ **ਸੁਨਨ ਹੈ।**

ਨਵਵੀ ਰਹਿਮਾ ਹੁੱਲਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਹੈ:

1. **ਸੁਨਨ ਨੇ ਰਾਤ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਨਮਾਜ਼ ਨੂੰ ਵਿੱਤ੍ਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।**

2. **ਵਿੱਤ੍ਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਵੇਰੇ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ (ਫਜਰ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸਾਡੇ ਮਜ਼ਹਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਲਿਮਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।

التصنيفات

Voluntary Night Prayer (Qiyaam)