الشرح

ਜਦੋਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤਆਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਬੀ ﷺ ‘ਤੇ ਆਪਣਾ ਇਹ ਕਲਾਮ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤਾ: {ਆਸਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਰਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਹੀ ਦਾ ਹੈ} — ਪੈਦਾ ਕਰਨ, ਮਾਲਕੀ, ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਅਤੇ ਇੰਤਿਜ਼ਾਮ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ। {ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਗੱਲ ਜਾਹਿਰ ਕਰੋ ਜਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਛੁਪਾਓ} — ਆਪਣੀਆਂ ਛਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੁਕਾਓ, {ਅੱਲ੍ਹਾ ਉਸ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਲਵੇਗਾ} — ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ। {ਫਿਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਾਹੇਗਾ ਮਾਫ਼ ਕਰੇਗਾ} — ਆਪਣੀ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਰਹਿਮ ਨਾਲ, {ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਾਹੇਗਾ ਸਜ਼ਾ ਦੇਵੇਗਾ} — ਆਪਣੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਾਲ, {ਅਤੇ ਅੱਲ੍ਹਾ ਹਰ ਚੀਜ਼ ‘ਤੇ ਕਾਮਿਲ ਕ਼ੁੱਦਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ} — ਉਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਸਹਾਬਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਆਇਤ ਸੁਣੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਲੱਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਪਕੜ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੀ। ਤਾਂ ਉਹ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਕੋਲ ਆਏ, ਫਿਰ ਘੁੱਟਣਾਂ ‘ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ: “ਏ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਰਸੂਲ! ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਬਦਨੀ ਅਮਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਨਿਭਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ — ਜਿਵੇਂ ਨਮਾਜ਼, ਰੋਜ਼ਾ, ਜਿਹਾਦ ਅਤੇ ਸਦਕਾ — ਪਰ ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਤੇ ਇਹ ਆਇਤ ਉਤਰੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਭਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।” ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: “ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਉਹੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜੋ ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਨਾਸਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: {ਅਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਨਾਖੁਸ਼ ਹੋਏ}?ਬਲਕਿ ਇਹ ਕਹੋ: {ਅਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਮੰਨਿਆ, ਤੇਰੇ ਦਰਗੁਜ਼ਰ ਦੀ ਅਰਜ਼ ਹੈ, ਏ ਸਾਡੇ ਰੱਬ, ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਹੀ ਪਾਸ ਵਾਪਸੀ ਹੈ}।” ਸਹਾਬਿਆਂ ਨੇ ਅੱਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: “ਅਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਮੰਨਿਆ, ਤੇਰੇ ਦਰਗੁਜ਼ਰ ਦੀ ਅਰਜ਼ ਹੈ, ਏ ਸਾਡੇ ਰੱਬ, ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਹੀ ਪਾਸ ਵਾਪਸੀ ਹੈ।” ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਆਪਣੇ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਇਸਦੇ ਅੱਗੇ ਨਰਮ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਨਬੀ ﷺ ਅਤੇ ਉਮਤ ਦੀ ਤਜ਼ਕੀਅਤ ਲਈ ਇਹ ਆਇਤ ਨਾਜ਼ਿਲ ਕੀਤੀ:{ਰਸੂਲ ਨੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਇਮਾਨ ਲਿਆ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਰੱਬ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ‘ਤੇ ਨਾਜ਼ਿਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਮੋਮਿਨਾਂ ਨੇ ਵੀ} — ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅੱਗੇ ਨਰਮ ਹੋ ਗਏ। {ਸਭ ਨੇ ਅੱਲ੍ਹਾ, ਉਸ ਦੇ ਫਰਿਸ਼ਤੇ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰਸੂਲਾਂ ‘ਤੇ ਇਮਾਨ ਲਿਆ; ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਰਸੂਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।} ਬਲਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ‘ਤੇ ਇਮਾਨ ਲਿਆ: {ਅਤੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ: ਅਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਅਪਣਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਿਆ}, ਤੇ ਅਸੀਂ ਤਲਬ ਕਰਦੇ ਹਾਂ {ਤੇਰੇ ਦਰਗੁਜ਼ਰ ਦੀ ਅਰਜ਼ ਅਤੇ ਮਾਫ਼ੀ}, {ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਹੀ ਪਾਸ ਵਾਪਸੀ ਹੈ} — ਉਸ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਹਿਸਾਬ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਮੰਨਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆ, ਤਾਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਇਸ ਉਮਤ ਲਈ ਬੋਝ ਹਲਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਇਤ ਨਸਖ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ:{ਅੱਲ੍ਹਾ ਕਿਸੇ ਜਾਨ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਪਾਂਦਾ} — ਉਸਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ।ਉਸਦੇ ਲਈ ਹੈ: {ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ ਨੇ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦਾ ਸਵਾਬ},ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਹੈ: {ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ ਨੇ ਕਮਾਇਆ, ਉਸਦਾ ਇਨਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ}, ਅੱਲ੍ਹਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਗੁਨਾਹ ਲਈ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦਾ। {ਏ ਸਾਡੇ ਰੱਬ! ਸਾਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਨਾ ਦੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਭੁੱਲ ਗਏ} — ਯਾਦ ਨਾ ਕੀਤਾ, {ਅਤੇ ਨਾ ਜੇ ਅਸੀਂ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ} — ਬਿਨਾ ਇਰਾਦੇ ਦੇ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਆ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: “ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।” {ਏ ਸਾਡੇ ਰੱਬ! ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਉਹ ਭਾਰ ਅਤੇ ਤਕਲੀਫ਼ ਨਾ ਪਾ ਜੋ ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਿਆਂ — ਬਨੀ ਇਸਰਾਈਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ — ‘ਤੇ ਪਾਇਆ ਸੀ।} ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਆ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: “ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।” {ਏ ਸਾਡੇ ਰੱਬ! ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਉਹ ਬੋਝ ਨਾ ਪਾ ਜੋ ਸਾਡੀ ਤਾਕਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ} — ਤਲਾਬ, ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਅਤੇ ਉਹ ਕੰਮ ਜੋ ਅਸੀਂ ਨਿਭਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।”{ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ} — ਸਾਡੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਟਾ,{ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਾਫ਼ੀ ਕਰ} — ਸਾਡੇ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕ, ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬੇਨਤੀ ਕਰ,{ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਰਹਿਮ ਕਰ} — ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਹਿਮ ਨਾਲ,{ਤੂੰ ਹੀ ਸਾਡਾ ਮਾਲਕ ਹੈ} — ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਪੱਖੀ ਹੈ; {ਸਾਨੂੰ ਫਤਹ ਦੇ} — ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਜਿੱਤ ਨਾਲ {ਕਾਫਿਰ ਕੌਮ ਉੱਤੇ} — ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਜਿਹਾਦ ਵਿੱਚ।ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਆ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: “ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।”