“ਸੋਨਾ ਸੋਨੇ ਨਾਲ, ਚਾਂਦੀ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ, ਗੇਹੂੰ ਗੇਹੂੰ ਨਾਲ, ਜੌ ਜੌ ਨਾਲ, ਖਜੂਰ ਖਜੂਰ ਨਾਲ, ਨਮਕ ਨਮਕ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ-ਬਰਾਬਰ, ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਤੋਲ ਨਾਲ,…

“ਸੋਨਾ ਸੋਨੇ ਨਾਲ, ਚਾਂਦੀ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ, ਗੇਹੂੰ ਗੇਹੂੰ ਨਾਲ, ਜੌ ਜੌ ਨਾਲ, ਖਜੂਰ ਖਜੂਰ ਨਾਲ, ਨਮਕ ਨਮਕ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ-ਬਰਾਬਰ, ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਤੋਲ ਨਾਲ, ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਿਸਮਾਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜਿਵੇਂ ਚਾਹੋ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਕਰੋ, ਬਸ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।”

ਉਬਾਦਾ ਬਿਨ ਸਾਮਿਤ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: “ਸੋਨਾ ਸੋਨੇ ਨਾਲ, ਚਾਂਦੀ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ, ਗੇਹੂੰ ਗੇਹੂੰ ਨਾਲ, ਜੌ ਜੌ ਨਾਲ, ਖਜੂਰ ਖਜੂਰ ਨਾਲ, ਨਮਕ ਨਮਕ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ-ਬਰਾਬਰ, ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਤੋਲ ਨਾਲ, ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਿਸਮਾਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜਿਵੇਂ ਚਾਹੋ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਕਰੋ, ਬਸ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।”

[صحيح] [رواه مسلم]

الشرح

ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਛੇ ਰਿਬਵੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਵਾਜ਼ਿਹ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਹਨ: ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਗੇਹੂੰ, ਜੌ, ਖਜੂਰ ਅਤੇ ਨਮਕ। ਜੇ ਇਹ ਇਕੋ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੋਣ, ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਜਾਂ ਚਾਂਦੀ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ ਵੇਚਣਾ... ਤਾਂ ਦੋ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ: ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਰਤ: ਜੇ ਵਜ਼ਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਤੇ ਚਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਵਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਹੋਵੇ; ਅਤੇ ਜੇ ਪੈਮਾਣੇ ਨਾਲ ਤੌਲੀ ਜਾਂਦੀ ਚੀਜ਼ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਗੇਹੂੰ, ਜੌ, ਖਜੂਰ ਅਤੇ ਨਮਕ, ਤਾਂ ਪੈਮਾਣੇ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਹੋਵੇ। ਦੂਜੀ ਸ਼ਰਤ: ਵਿਕਰੇਤਾ ਕੀਮਤ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਏ ਅਤੇ ਖਰੀਦਾਰ ਸਮਾਨ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਏ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਭ ਖਰੀਦ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦੀ ਮਜਲਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਵੇ। ਅਗਰ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੋਣ, ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ ਵੇਚਣਾ ਜਾਂ ਖਜੂਰ ਗੇਹੂੰ ਨਾਲ ਵੇਚਣਾ, ਤਾਂ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਇਕ ਹੀ ਸ਼ਰਤ ਨਾਲ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ: ਕਿ ਵਿਕਰੇਤਾ ਕੀਮਤ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਏ ਅਤੇ ਖਰੀਦਾਰ ਸਮਾਨ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਏ, ਉਹ ਵੀ ਖਰੀਦ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦੀ ਮਜਲਿਸ ਵਿੱਚ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਬਾਤਲ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕਰੇਤਾ ਤੇ ਖਰੀਦਾਰ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਰਾਮ ਰਿਬਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

فوائد الحديث

ਰਿਬਵੀ ਅਮਵਾਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦਾ ਬਿਆਨ:

ਰਿਬਾ ਵਾਲੀ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ:

ਕਾਗਜ਼ੀ ਨੋਟਾਂ (ਨਕਦ ਪੈਸੇ) ਦੀ ਰਿਬਾ ਵਿੱਚ ਹਾਲਤ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਵਰਗੀ ਹੀ ਹੈ।

ਛੇ ਰਿਬਵੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ:

1. **ਇਕੋ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰਿਬਵੀ ਨਾਲ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ** (ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਸੋਨੇ ਨਾਲ, ਖਜੂਰ ਖਜੂਰ ਨਾਲ):

* ਦੋ ਸ਼ਰਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ:

* ਵਜ਼ਨ ਜਾਂ ਪੈਮਾਣੇ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ।

* ਖਰੀਦ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਦੀ ਮਜਲਿਸ ਵਿੱਚ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਕਬਜ਼ਾ।

2. **ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰਿਬਵੀ ਨਾਲ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਪਰ ਇਕੋ ਹਾਲਤ ਨਾਲ** (ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ, ਗੇਹੂੰ ਜੌ ਨਾਲ):

* ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ:

* ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਕਬਜ਼ਾ।

* ਵਜ਼ਨ ਜਾਂ ਪੈਮਾਣੇ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।

3. **ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰਿਬਵੀ ਨਾਲ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਅਤੇ ਵੱਖਰੀ ਹਾਲਤ ਨਾਲ** (ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਖਜੂਰ ਨਾਲ ਵੇਚਣਾ):

* ਨਾ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਕਬਜ਼ਾ ਲਾਜ਼ਮੀ।

* ਨਾ ਵਜ਼ਨ ਜਾਂ ਪੈਮਾਣੇ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਲਾਜ਼ਮੀ।

ਗੈਰ-ਰਿਬਵੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਰਿਬਵੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਦੂਜੀ ਗੈਰ-ਰਿਬਵੀ, ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਕਬਜ਼ਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਬਰਾਬਰੀ; ਜਿਵੇਂ ਸੋਨਾ ਨਾਲ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚਣਾ।

التصنيفات

Usury