رسول الله (صلی الله علیه وسلم) هنگامی که از رکوع سر برمی‌داشتند می‌فرمودند: "سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ"، هیچ‌یک از ما کمر خود را (برای سجود) خم نمی‌کرد تا زمانی…

رسول الله (صلی الله علیه وسلم) هنگامی که از رکوع سر برمی‌داشتند می‌فرمودند: "سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ"، هیچ‌یک از ما کمر خود را (برای سجود) خم نمی‌کرد تا زمانی که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) به سجده درمی‌افتاد؛ آنگاه ما پس از ایشان به سجده می‌افتادیم

از عبدالله بن یزید خطمی روایت است که گفت: براء (بن عازب) ـ که هرگز دروغگو نبود ـ برایم گفت که: رسول الله (صلی الله علیه وسلم) هنگامی که از رکوع سر برمی‌داشتند می‌فرمودند: "سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ"، هیچ‌یک از ما کمر خود را (برای سجود) خم نمی‌کرد تا زمانی که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) به سجده درمی‌افتاد؛ آنگاه ما پس از ایشان به سجده می‌افتادیم.

[صحیح] [متفق علیه]

الشرح

براء بن عازب (رضی الله عنه) ـ که راستگویی ثابت‌شده است ـ خبر می‌دهد که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) هنگامی که سر از رکوع برمی‌داشتند و می‌فرمودند «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ»، مأمومان همچنان به حالت قیام باقی می‌ماندند و هیچ‌کس کمر خود را برای سجود خم نمی‌کرد تا زمانی که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) پیشانی مبارک را بر زمین می‌نهادند؛ آنگاه آنان پس از ایشان به سجده درمی‌افتادند.

فوائد الحديث

بیان کیفیت پیروی صحابه از رسول الله (صلی الله علیه وسلم) در نماز، و اینکه آنان از حالت قیام به سجده منتقل نمی‌شدند تا هنگامی که ایشان سجده می‌کردند.

ابن دقیق العید گوید: این حدیث دلالت بر طمأنینه و آرامش طولانی پیامبر (صلی الله علیه وسلم) در نماز دارد.

مأموم در پیروی از امام، چهار حالت دارد:

۱. پیشی گرفتن (مسابقة): آنکه مأموم پیش از امام، کاری را آغاز کند؛ به این گونه که پیش از امام به رکنی برسد. مانند: پیش از امام به رکوع رفتن، یا پیش از او به سجده افتادن، این کار حرام است و اگر عمداً و با آگاهی از نهی شرعی انجام شود، نمازش باطل می‌گردد ـ خواه در کل رکن پیشی گیرد، یا تنها در ابتدای آن، و اگر در تکبیرةالإحرام چنین کند، نمازش منعقد نمی‌شود و باید نماز را از سر گیرد.

۲. همزمانی (موافقة): آنکه مأموم هم‌زمان با امام باشد؛ هم‌زمان با او رکوع کند، هم‌زمان سجده نماید و هم‌زمان برخیزد، کم‌ترین حکم این کار کراهت است، ولی به ظاهر ادلّه، حرام نیز می‌باشد، و اگر در تکبیرةالإحرام هم‌زمانی کند، نمازش منعقد نشده و باید اعاده نماید.

۳. پیروی (متابعة): آنکه مأموم، کارهای نماز را پس از امام ـ بی‌درنگ ـ انجام دهد، این روش، مشروع و مطابق سنت است.

۴. تأخیر شدید (تخلُّف): آنکه مأموم چنان از امام عقب بیفتد که از حد پیروی خارج شود، مانند: هنگامی که امام به رکوع رود، ولی مأموم تا نزدیکیِ برخاستن امام از رکوع، همچنان بر قیام خود بماند، این روش خلاف مشروع و حرام است، مگر آنکه به جهت عذری ـ چون بیماری یا پیری ـ باشد.

التصنيفات

احکام امام و ماموم