الشرح

ابوسعید رضی الله عنه خبر می دهد که رسول الله صلی الله علیه وسلم برای نماز عید قربان یا عید فطر به مصلی رفت و پس از ایراد خطبه عمومی برای مردان و زنان، نزد زنان رفته و آنها را بطور خصوصی مورد وعظ و یادآوری قرار داد و آنها را به دادن صدقه تشویق نمود، زیرا صدقه خشم الله را خاموش می کند، از این رو به آنان فرمود: «ای گروه زنان صدقه بدهید، زیرا شما را بیشترین اهل دوزخ دیدم». یعنی: زیاد صدقه بدهید، تا به این طریق خود را از عذاب الله در امان دارید، زیرا من با چشم خود دوزخ را دیدم و از آن مطلع شدم و دیدم که بیشترین دوزخیان را زنان تشکیل می دهند. "زنان گفتند: چرا ای رسول خدا؟" یعنی: به چه دلیل ما بیشتر دوزخیان را تشکیل می دهیم؟ "فرمود: «زیاد لعن و نفرین می کنید»" یعنی: به این خاطر که زیاد مردم را لعن و نفرین می کنید؛ و لعنت کردن بدترین دعا در حق افراد است، چون به معنای طرد شدن و دور شدن از رحمت الله و دوری از خیر و خوبی دنیا و آخرت است و بدون تردید، لعن در بر دارنده مصادره گستره ی رحمت الله است، رحمتی که بر غضب و خشمش پیشی گرفته است. "«و از شوهران تان نافرمانی نموده و ناسپاسی می كنيد»" یعنی نعمت داشتن شوهر را پوشیده می دارید و فضل و برتری و خوبی های او را انکار می کنید و کارهای زیبای او در حق خویش را به باد فراموشی می سپارید. و در روایت بخاری و مسلم از ابن عباس آمده که: گفته شد: آیا الله را ناسپاسی می کنند؟ فرمود: «يَكْفُرْنَ الْعَشِيرَ، وَيَكْفُرْنَ الإِحْسَانَ، لَوْ أَحْسَنْتَ إِلَى إِحْدَاهُنَّ الدَّهْرَ ثُمَّ رَأَتْ مِنْكَ شَيْئًا، قَالَتْ: مَا رَأَيْتُ مِنْكَ خَيْرًا قَطُّ»: «خير. از شوهران شان ناسپاسی می كنند. اگر تمام عمر به همسرت خدمت كنی، ولی يک بار از شما چيزی (خلاف ميلش) مشاهده كند، می گويد: من هرگز از تو خيری نديده ام». "«و هيچ ناقص عقل و دينی نمی تواند مانند شما، مردان عاقل را فريب بدهد»" یعنی هیچکس همچون زن قادر به تصاحب عقل مرد نیست، هرچند آن مرد به دوراندیشی و شدت معروف باشد. و این بخاطر تاثیر عاطفی زن و سحر جمال وی و دل فریبی اوست. البته این عبارت برای مبالغه در توصیف ایشان بکار رفته است، زیرا اگر فردی که در امور خویش تامل نموده و دوراندیش است، مطیع آنان شود، سایر افراد از باب اولی چنین می شوند. "گفتند: یا رسول الله، نقصان عقل و دين ما چيست؟". گویا این موضوع بر آنها پوشیده بود، از این رو در مورد آن سؤال کردند. "رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «مگر شهادت زن نصف شهادت مرد نیست؟»" این استفهام تقریری است، به این معنی که شهادت زن نصف شهادت مرد است. "گفتند: بله". یعنی: درست می فرمایید. "فرمود: «این نقصان عقل آنهاست»" یعنی: نقصان عقل آنها بخاطر این است که شهادت آنها نصف شهادت مرد در نظر گرفته شده است و اشاره دارد به این فرموده ی الله متعال: «وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِيدَيْنِ من رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى» [بقره: 281] «و دو شاهد از مردان تان را [بر آن قرارداد] گواه بگیرید. اگر دو مرد نبودند، یک مرد و دو زن از میان گواهانی که [به عدالت آنان] رضایت دارید [گواه بگیرید] تا اگر یکی از آن دو [زن] فراموش کرد، دیگری به او یادآوری کند». حاضر نمودن زن دیگر برای شهادت، دلیلی بر ضعف قدرت ثبت و ضبط زنان است که نشان دهنده نقص عقل ایشان می باشد. "«مگر نه اينكه در ايام حيض و قاعدگی، نماز نمی خواند و روزه نمی گيرد؟»" این استفهام تقریری است، یعنی زنان باید در زمان عادت ماهانه نماز و روزه را رها نماید. "گفتند: بلی" یعنی: درست می فرمایید. "فرمود: «این نقصان دین آنهاست»" پس اینکه زنان نماز و روزه را که از ارکان اسلام، بلکه از مهمترین آنها هستند در ایام عادت ترک می کند، نشان دهنده نقص دین آنهاست. زیرا در این مدت نه نماز را در وقت خودش می خواند و نه قضای آن را بجا می آورد. و چون حیض شود در رمضان همراه سایر مؤمنان به عبادت نمی پردازد. اما زنان به این خاطر نه سرزنش می شوند و نه مورد مؤاخذه و بازخواست قرار می گیرند، زیرا اصل خلقت ایشان اینگونه است؛ اما رسول الله صلی الله علیه وسلم این مسئله را گوشزد می کند تا کسی در فتنه زنان نیفتد؛ و عذاب دیدن آنان بخاطر کفر و ناسپاسی آنهاست نه بخاطر نقص و کمبودی که دارند، زیرا این مسئله به دست خودشان نیست و نمی توانند دفع و رفع نمایند.