فوائد الحديث

بیان برخی از نشانه های منافق برای ترساندن و انذار از وقوع در آنها.

مراد از حديث اين است كه: اين خصلت ها از ويژگی های نفاق است، و کسی كه آن را دارا باشد با منافقان شباهت دارد در این خصلت ها، و از اخلاق آنها تبعیت كند، نه اينكه منافقی باشد كه اسلام اظهار کند در حال که کفر را پنهان می کند، و گفته شده که این تعبیر به کسی است که این خصوصیات بر او غلبه کند و در آنها سهل انگاری نماید، و آنها را کوچک جلوه دهد؛ پس هر که این گونه باشد غالباً فاسد اعتقادی است.

غزالی می فرماید: اصل دیانت به سه چیز منحصر می شود: گفتار، عمل و نیت، وی فساد گفتار را به دروغ، و فساد عمل را به خیانت، و فساد نیت را به وعده خلافی تنبیه نمود؛ زيرا تخلف از وعده بی اعتبار نمی سازد تا زمانی كه عزم مقرون به وعده باشد، ولی اگر مصمم باشد سپس مانعی بر او وارد شود و يا دیدگاهی بر وی تبارز کرد، در این جا هیچ تصویری از نفاق در او وجود ندارد.

نفاق بر دو قسم است: نفاق عقیده ای که صاحبش را از ایمان بیرون می کند، و آن اظهار اسلام و کتمان کفر است، و نفاق عملی که شباهت با منافقان در اخلاق آنهاست، و در این نفاق عملی صاحبش را از ایمان بیرون نمی کند، مگر اینکه این یک گناهی از گناهان کبیره است.

ابن حجر می گوید: علما اتفاق نظر دارند که هر کس با قلب و زبان خود ایمان آورد و این خصلت ها را انجام دهد، به کفر محکوم نمی شود، و نه منافقی است که جاودانه در جهنم می ماند.

نووی گفت: گروهی از علما می فرمایند: مقصود از منافقانی است که در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم بودند و از ایمان خود سخن گفتند، و دروغ گفتند، و به دین شان امین شمرده شدند پس خیانت کردند، و در موضوع نصرت دین وعده سپردند مگر وعده خلافی کردند، و در خصومت ها و مشاجره خود فُحش و ناسپاس گفتند.