((چار خه‌سله‌ت و سالۆخه‌ت یێن هه‌ین، هه‌ر كه‌سێ ل ده‌ڤ هه‌بن، ئه‌و منافق و دووڕویه‌كێ خۆڕییه‌، و هه‌ر كه‌سێ سالۆخه‌ته‌ك ژ وان چاران ل ده‌ڤ هه‌بیت، ئه‌ڤه‌…

((چار خه‌سله‌ت و سالۆخه‌ت یێن هه‌ین، هه‌ر كه‌سێ ل ده‌ڤ هه‌بن، ئه‌و منافق و دووڕویه‌كێ خۆڕییه‌، و هه‌ر كه‌سێ سالۆخه‌ته‌ك ژ وان چاران ل ده‌ڤ هه‌بیت، ئه‌ڤه‌ سالۆخه‌ته‌ك ژ سالۆخه‌تێن نیفاق و دووڕویاتییێ یێ ل ده‌ڤ وی هه‌ی هه‌تا دهێلیت: ئه‌گه‌ر ئاخڤت؛ دێ دره‌وێ كه‌ت، ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كی باوه‌رییا خۆ پێ ئینا؛ دێ خیانه‌تێ كه‌ت، ئه‌گه‌ر سۆز و په‌یمانه‌ك دا؛ دێ لێڤه‌بیت و ئه‌گه‌ر گه‌نگه‌شه‌ك كر دێ ژ حه‌قییێ دویر كه‌ڤیت و دێ سنووران به‌زینیت))

ژ عه‌بدولڵاهێ كوڕێ عه‌مری (خودێ ژ هه‌ردووکان ڕازی بیت) گۆت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ((چار خه‌سله‌ت و سالۆخه‌ت یێن هه‌ین، هه‌ر كه‌سێ ل ده‌ڤ هه‌بن، ئه‌و منافق و دووڕویه‌كێ خۆڕییه‌، و هه‌ر كه‌سێ سالۆخه‌ته‌ك ژ وان چاران ل ده‌ڤ هه‌بیت، ئه‌ڤه‌ سالۆخه‌ته‌ك ژ سالۆخه‌تێن نیفاق و دووڕویاتییێ یێ ل ده‌ڤ وی هه‌ی هه‌تا دهێلیت: ئه‌گه‌ر ئاخڤت؛ دێ دره‌وێ كه‌ت، ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كی باوه‌رییا خۆ پێ ئینا؛ دێ خیانه‌تێ كه‌ت، ئه‌گه‌ر سۆز و په‌یمانه‌ك دا؛ دێ لێڤه‌بیت و ئه‌گه‌ر گه‌نگه‌شه‌ك كر دێ ژ حه‌قییێ دویر كه‌ڤیت و دێ سنووران به‌زینیت)).

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) هشیاركرن ژ چار سالۆخه‌تان كر كو ئه‌گه‌ر ئه‌و چار سالۆخه‌ت ل ده‌ڤ موسلمانه‌كی كۆمبوون؛ ئه‌ڤه‌ ئه‌و گه‌له‌ك وه‌كی مرۆڤێ مونافق و دووڕوی لێ دهێت ژ به‌ر ڤان سالۆخه‌تان، ئه‌ڤه‌ ژی سه‌باره‌ت وی كه‌سێ ئه‌ڤ سالۆخه‌ته‌ ب ڕه‌نگه‌كێ به‌رده‌وام و زێده‌ ل ده‌ڤ هه‌بن و ل سه‌ر وی د زال بن، به‌لێ سه‌باره‌ت وی كه‌سێ كێم جاران سالۆخه‌ته‌ك ژ ڤانه‌ ل ده‌ڤ په‌یدا دبیت؛ ئه‌ڤێ هه‌نێ ناچیته‌ د بن فه‌رمووده‌یێڤه‌، ئه‌و چار سالۆخه‌ت ژی ئه‌ڤه‌نه‌: ئێك: ئه‌گه‌ر ئاخڤت؛ دێ ب مه‌ره‌م دره‌وێ كه‌ت و د ئاخڤتنا خۆدا ڕاستییێ نابێژیت. دوو: ئه‌گه‌ر په‌یمانه‌ك دا؛ پێگیرییێ پێ ناكه‌ت و دێ خیانه‌تێ ل هه‌ڤالێ خۆ كه‌ت. سێ: ئه‌گه‌ر سۆزه‌ك دا؛ وه‌فادارییێ پێ ناكه‌ت دێ لێڤه‌بیت. چار: ئه‌گه‌ر گه‌نگه‌شه‌ و شه‌ڕه‌ده‌ڤ د گه‌ل ئێكی كر؛ دێ گه‌له‌ك د ناڤ ڤێ هه‌ڤڕكییێدا چیت و دێ ژ حه‌قییێ دویركه‌ڤیت و دێ ئاخڤتنێن نه‌دروست و دره‌وان ژی كه‌ت. مسوگه‌ر نیفاق و دووڕویاتی ئه‌ڤه‌یه‌ مرۆڤ ب سه‌رڤه‌ تشته‌كی دیار كه‌ت و د ناڤدا تشته‌كێ دی بیت، و ئه‌ڤ ڕامانه‌ یا ل ده‌ڤ خودانێ ڤان سالۆخه‌تان هه‌ی و نیفاقا وی دێ د ده‌رحه‌قێ وی كه‌سیدا بیت یێ د گه‌ل دئاخڤیت و په‌یمانه‌كێ پێ دده‌ت و دكه‌ته‌ جهێ باوه‌رییێ و هه‌ڤڕكییێ د گه‌ل دكه‌ت و خه‌لكی سۆز و په‌یمان د گه‌ل گرێداین، نه‌كو ئه‌ڤه‌ ئه‌و مونافق بیت یێ د ناڤ ئیسلامێدا هه‌ی كو ب سه‌رڤه‌ خۆ ب موسلمان ددانیت و د دلێ خۆ ژیدا كافره‌، و هه‌ر كه‌سێ سالۆخه‌ته‌ك ژ ڤان سالۆخه‌تان ل ده‌ڤ هه‌بیت، وی ده‌می ئه‌ڤه‌ وی سالۆخه‌ته‌كێ نیفاقێ یێ ل ده‌ڤ هه‌ی و دێ ل ده‌ڤ مینیت هه‌تا دهێلیت.

فوائد الحديث

دیاركرنا هنده‌ك نیشانێن مرۆڤێ مونافق، ب مه‌ره‌ما ترساندن و هشیاركرنێ ژ كه‌ڤتنا د ناڤ وێدا.

مه‌ره‌م ژ فه‌رمووده‌یێ ئه‌ڤه‌یه‌ كو: ئه‌ڤه‌ سالۆخه‌تێن نیفاق و دووڕویاتییێنه‌، خودانێ ڤان سالۆخه‌تان ژی د ڤان سالۆخه‌تاندا وه‌كی مرۆڤێ مونافقه‌ و ڕه‌وشتێ وی یێ ل ده‌ڤ خۆ په‌یدا كری، نه‌كو ڕامانا وێ ئه‌و بیت خودانێ ڤان سالۆخه‌تان مونافقه‌ د ناڤ ئیسلامێدا و د دلێ خۆدا كافره‌، و هاتییه‌ گۆتن كو ئه‌ڤه‌ یا ئاڤاكرییه‌ ل سه‌ر وی كه‌سێ ئه‌ڤ سالۆخه‌ته‌ ل سه‌ر وی زال ببن و سستاهی تێدا كربیت و ب كێمڤه‌ وه‌رگرتبن، ل ڤێرێ ئه‌گه‌ر ئه‌و یێ ب ڤی ڕه‌نگی بیت؛ هنگی ب گشتی بیروباوه‌رێن وی ژی د خرابن.

غه‌زالی دبێژیت: بنیاتێ دینی د سێ تشتاندا كۆم دبیت: گۆتن، كریار و ئنیه‌تێ. ڤێجا فه‌رمووده‌یێ ئاماژه‌ ب خراببوونا گۆتنێ كر ب دره‌وكرنێ و ئاماژه‌ ب خراببوونا كریارێ كر ب خیانه‌تكرنێ و ئاماژه‌ ب خراببوونا ئنیه‌تێ كر ب لێڤه‌بوون و بجھ نه‌ئینانا سۆز و په‌یمانان، چونكی بجھ نه‌ئینانا سۆز و په‌یمانان ب تشته‌كێ خراب ناهێته‌ دانان ئه‌و نه‌بیت ئه‌گه‌ر مرۆڤ د دلێ خۆدا ئنیه‌تێ بینیت كو ڤێ سۆزێ بجھ نائینیت، به‌لێ ئه‌گه‌ر یێ ڕژد بیت ل سه‌ر بجھئینانا سۆز و په‌یمانێ، پاشی ڕێگره‌ك هاته‌ د رێكا ویدا یان تشته‌كێ دی بۆ دیار بوو، ئه‌ڤا هه‌نێ ژ وێنه‌ و جۆرێن نیفاقێ نینه‌.

نیفاق دوو جۆره‌: نیفاقا بیروباوه‌ری كو خودان پێ ژ باوه‌ر و ئیسلامێ ده‌ردكه‌ڤیت، ئه‌و ژی ئه‌ڤه‌یه‌ مرۆڤ ب سه‌رڤه‌ خۆ ب موسلمان دیار كه‌ت و د دلێ خۆدا كافر بیت و باوه‌ری نه‌بیت. جۆرێ دووێ ژی نیفاقا كریارییه‌ كو ئه‌و ژی ئه‌ڤه‌یه‌ ده‌مێ مرۆڤ د ڕه‌وشتێ خۆدا وه‌كی مونافقان بیت، ئه‌ڤ جۆره‌ خودان پێ ژ باوه‌ر و ئیسلامێ ده‌رناكه‌ڤیت، به‌لێ ئه‌و ئێكه‌ ژ گونه‌هێن مه‌زن.

ئبن حه‌جه‌ر دبێژیت: زانا ل سه‌ر وێ چه‌ندێ ئێكده‌نگ بووینه‌ كو ئه‌و كه‌سێ ب دلێ خۆ و ئه‌زمانێ خۆ یێ ڕاستگۆ بیت و پاشی ئه‌ڤ سالۆخه‌ته‌ ئه‌نجامدان؛ ب مرۆڤه‌كێ كافر ناهێته‌ دانان و نه‌ ئه‌و مونافقه‌ یێ هه‌تا هه‌تایێ د ناڤ ئاگرێ جه‌هنه‌مێدا دمینیت.

نه‌وه‌وی دبێژیت: هنده‌ك زانایان گۆتییه‌: مه‌ره‌م ب ڤێ فه‌رمووده‌یێ ئه‌و مونافقن یێن ل سه‌رده‌مێ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) هه‌ین، چونكی ئه‌وان گۆت مه‌ باوه‌ری یا هه‌ی و دره‌و كر، و ئه‌مانه‌ت پێ هاته‌ دان ل سه‌ر دینێ وان؛ به‌لێ وان خیانه‌ت ل ڤی ئه‌مانه‌تی كر، سۆز و په‌یمان ژی ده‌رباره‌ی بابه‌تێن دینی و سه‌رئێخستنێ دان؛ به‌لێ لێڤه‌بوون و سۆز و په‌یمانێن خۆ بجھ نه‌ئینان و د هه‌ڤڕكی و گه‌نگه‌شه‌یێن خۆ ژیدا زێده‌گاڤی كرن.