((هه‌ر كه‌سێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كێ ژ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییێن دونیایێ ل سه‌ر باوه‌رداره‌كی ڕاكه‌ت؛ خودێ دێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كا ڕۆژا قیامه‌تێ ل سه‌ر وی…

((هه‌ر كه‌سێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كێ ژ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییێن دونیایێ ل سه‌ر باوه‌رداره‌كی ڕاكه‌ت؛ خودێ دێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كا ڕۆژا قیامه‌تێ ل سه‌ر وی ڕاكه‌ت

ژ ئه‌بو هوره‌یره‌ی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ((هه‌ر كه‌سێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كێ ژ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییێن دونیایێ ل سه‌ر باوه‌رداره‌كی ڕاكه‌ت؛ خودێ دێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كا ڕۆژا قیامه‌تێ ل سه‌ر وی ڕاكه‌ت. هه‌ر كه‌سێ ل مرۆڤه‌كێ ته‌نگاڤ بكه‌ته‌ به‌رفره‌هی؛ خودێ دێ ل دونیا و ئاخره‌تێ ل سه‌ر وی كه‌ته‌ به‌رفره‌هی. هه‌ر كه‌سێ موسلمانه‌كی ستاره‌ بكه‌ت؛ خودێ دێ ل دونیا و ئاخره‌تێ وی ستاره‌ كه‌ت. خودێ هاریكارێ عه‌بدییه‌ هندی عه‌بد هاریكارێ برایێ خۆ بیت، هه‌ر كه‌سێ ڕێكه‌كێ بگریته‌ به‌ر و تێدا داخوازا زانینه‌كێ بكه‌ت، خودێ دێ ڕێكه‌كێ بۆ وی به‌ره‌ڤ به‌هه‌شتێ ب ساناهی كه‌ت، و هه‌ر كۆمه‌كا ل ماله‌ك ژ مالێن خودێ ڕویننه‌ خوار و په‌ڕتووكا خودێ بخوینن و نیشا ئێكودوو بده‌ن؛ ئارامى و ته‌ناهی دێ ب سه‌ر واندا هێت و دلۆڤانی دێ وان ڤه‌گریت و مه‌لائیكه‌ت دێ دۆرێ ل وان گرن و خودێ دێ ل ده‌ڤ وان مه‌لائیكه‌تێن ل ده‌ڤ وی هه‌ین به‌حسێ وان كه‌ت، و هه‌ر كه‌سێ كارێ وی؛ وی ڤه‌هێلیت؛ نه‌سه‌با وی؛ وی پێش نائێخیت)).

[صحيح] [رواه مسلم]

الشرح

پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) دیار كر كو جزایێ مرۆڤێ موسلمان ل ده‌ڤ خودێ هه‌ر ژ جۆرێ وی كاری و وێ سه‌ره‌ده‌رییێیه‌ یا ئه‌و د گه‌ل موسلمانان دكه‌ت، ڤێجا هه‌ر كه‌سێ د دونیایێدا نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كێ ژ سه‌ر موسلمانه‌كی ڕاكه‌ت و نه‌هێلیت؛ خودێ ژی دێ ب هه‌مان تشت وى خه‌لات كه‌ت و دێ نه‌خۆشی و ته‌نگاڤییه‌كا ڕۆژا قیامه‌تێ ژ سه‌ر وی ڕاكه‌ت. و هه‌ر كه‌سێ ل مرۆڤه‌كێ ته‌نگاڤ بكه‌ته‌ به‌رفره‌هی و بارێ وی ل سه‌ر وی سڤك بكه‌ت و به‌ڕته‌نگییا وی ڕاكه‌ت و نه‌هێلیت؛ خودێ دێ ل دونیا و ئاخره‌تێ ل سه‌ر وی كه‌ته‌ به‌رفره‌هی و بارێ وی سڤك كه‌ت. و هه‌ر كه‌سێ موسلمانه‌كی ستاره‌ بكه‌ت ده‌مێ عه‌یب و كێماسی و خه‌له‌تی و گونه‌هه‌كێ ژ وی دبینیت و پێدڤییه‌ نه‌هێته‌ ئاشكه‌راكرن؛ هنگی خودێ ژی دێ ل دونیا و ئاخره‌تێ وی ستاره‌كه‌ت و عه‌یب و كێماسی و گونه‌هێن وی ئاشكه‌را ناكه‌ت. خودێ ژی یێ د هاریكارییا عه‌بدیدا، هندی عه‌بد د هاریكارییا برایێ خۆ یێ موسلماندا بیت د كاروبارێن وی یێن دینی و دونیایێ، هاریكاری ژی ب دوعاكرنێ و له‌شی و مالی و ڕێكێن دی دهێته‌ كرن. و هه‌ر كه‌سێ پێنگاڤان بهاڤێژیت و ب ڕێڤه‌ بچیت پێخه‌مه‌ت بده‌ستڤه‌ئینانا زانینا شه‌رعی، مه‌ره‌ما وی ژی ژ ڤێ زانینێ ڕازیبوونا خودایێ مه‌زن بیت؛ خودێ دێ ڕێكه‌كێ به‌ره‌ڤ به‌هه‌شتێ بۆ وی ب ساناهی كه‌ت. و هه‌ر كۆمه‌كا ل ماله‌ك ژ مالێن خودێ ڕویننه‌ خوار و په‌ڕتووكا خودێ بخوینن و نیشا ئێكودوو بده‌ن؛ ڕحه‌تی و ته‌ناهی و ئارامی دێ ب سه‌ر واندا هێت و دلۆڤانی دێ وان ڤه‌گریت و مه‌لائیكه‌ت دێ دۆرێ ل وان گرن و خودێ دێ ل ده‌ڤ وان مه‌لائیكه‌تێن ل ده‌ڤ وی هه‌ین به‌حسێ وان كه‌ت و په‌سنێن وان كه‌ت، و شه‌ره‌ف و قه‌در و بهایێ به‌حسكرنا خودێ بۆ مرۆڤی ل ده‌ڤ مه‌لائیكه‌تان ب تنێ به‌سی مرۆڤییه‌. و هه‌ر كه‌سێ كارێ وی یێ كێم بیت و هند كارێ باش نه‌كربیت كو خودانێ خۆ بگه‌هینیته‌ خودانێن كارێن باش، وی ده‌می چێنابیت ئه‌و خۆ بهێلیته‌ ب هیڤییا هندێڤه‌ كو ژ فلان مالێیه‌ و نه‌سه‌با وی ئه‌ڤه‌یه‌ و باب و باپیرێن وی فلان كه‌سن و خه‌مسارییێ د كارێ باشدا بكه‌ت.

فوائد الحديث

ئبن ده‌قیق ئه‌لعید دبێژیت: ئه‌ڤه‌ فه‌رمووده‌یه‌كا مه‌زنه‌، فه‌رمووده‌یه‌كا كۆمكه‌ره‌ بۆ چه‌ندین جۆرێن زانینێ و بناخه‌ و ئادابان، تێدا به‌حسێ هاریكاریكرنا موسلمانان و ئه‌نجامدانا كارێن وان و مفاگه‌هاندنا ب وان ل دویڤ وی تشتێ بۆ مرۆڤی ب ساناهی كرییە‌ ژ زانینێ یان مالی یان هاریكارییێ یان ئاماژه‌دانێ ب به‌رژه‌وه‌ندییه‌كێ یان شیره‌تكرنه‌كێ یان هه‌ر تشته‌كێ دی بیت.

هاندانا مرۆڤی ل سه‌ر ب ساناهیكرنا كاروبار و بارێ مرۆڤێ ته‌نگاڤ و به‌رته‌نگ.

هاندان ل سه‌ر هندێ مرۆڤ هاریكارییا مرۆڤێ موسلمان بكه‌ت و كو خودایێ مه‌زن به‌رده‌وام دێ هاریكارییا مرۆڤی كه‌ت هندی مرۆڤ ژی هاریكارییا برایێ خۆ بكه‌ت.

ژ ستاره‌كرنا موسلمانی ئه‌ڤه‌یه‌: مرۆڤ ل دویڤ عه‌یب و كێماسییێن وی نه‌چیت، ژ هنده‌ك سه‌له‌فان هاتییه‌ ڤه‌گوهاستن كو گۆتییه‌: ئه‌ز گه‌هشتمه‌ هنده‌ك مرۆڤان كو چ عه‌یب و كێماسی ل ده‌ڤ نه‌بوون، ئه‌و ژی چوون به‌حسێ عه‌یب و كێماسییێن خه‌لكی كرن، له‌وا خه‌لكی ژی به‌حسێ عه‌یب و كێماسییێن وان كر، و ئه‌ز گه‌هشتمه‌ هنده‌ك مرۆڤان كو عه‌یب و كێماسی ل ده‌ڤ هه‌بوون، به‌لێ وان ئه‌زمانێ خۆ ژ به‌حسكرنا عه‌یب و كێماسییێن خه‌لكی گرت؛ ژ به‌ر هندێ عه‌یب و كێماسییێن وان ژى هاتنه ژبیركرن.

هێلانا خرابییێ وه‌كی خۆ و نه‌گوهۆڕینا وێ و مایتێنه‌كرنا وێ نه‌ ژ وان تشتانه‌ یێن ل سه‌ر مرۆڤی فه‌ر دبن ئه‌گه‌ر مرۆڤی موسلمان ستاره‌ كر و عه‌یب و كێماسییێن وان ڤه‌شارتن، به‌لكی خرابی دێ هێته‌ گوهاڕتن و خودان دێ هێته‌ ستاره‌كرن، ئه‌ڤه‌ ده‌رحه‌قێ وی كه‌سێ ب خرابی و چوونا د ناڤ وێدا و زێده‌گاڤی نه‌كرنا د وێدا نه‌هاتبیته‌ نیاسین، به‌لێ سه‌باره‌ت وی كه‌سێ ب ڤێ چه‌ندێ هاتبیته‌ نیاسین و خه‌لك وه‌سا بنیاسیت؛ هنگی سوننه‌ت نینه‌ مرۆڤ وی ستاره‌ بكه‌ت، به‌لكی دێ كارێ وی بۆ خودانێ ده‌ستهه‌لاتێ بلند كه‌ت، ئه‌گه‌ر ترسا په‌یدابوونا چ خرابییان ژ ڤی كاری نه‌هێته‌ كرن، ئه‌ڤه‌ ژی چونكی ستاره‌كرن ل ڤی مرۆڤێ خراب؛ دێ وی پتر د سه‌ر پێیاندا به‌ت و دێ وێره‌كییێ ل ده‌ڤ وی په‌یدا كه‌ت كو زێده‌تر نه‌خۆشییێ بۆ خه‌لكی دروست بكه‌ت و دێ وێره‌كییێ ل ده‌ڤ وان كه‌سێن دی ژی ژ خودانێن خرابی و ڕكدارییێ په‌یدا كه‌ت.

هاندان ل سه‌ر داخوازكرنا زانینێ و خواندنا قورئانێ و فێركرنا وێ.

نه‌وه‌وی دبێژیت: به‌لگه‌یه‌ك د ڤێ فه‌رمووده‌یێدا هه‌یه‌ ل سه‌ر كۆمبوونا ل مزگه‌فتێ بۆ خواندنا قورئانێ .. و قوتابخانه‌ و چه‌په‌رێن شه‌ڕی و جهێن وه‌كی وان ژی ب ئانه‌هییا خودێ دچنه‌ د بن حوكمێ مزگه‌فتێڤه‌ بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ڤێ خێرا مه‌زن.

خودێ جزادان و خه‌لاتكرن یێ دانایه‌ سه‌ر كاروكریاران، نه‌كو سه‌ر نه‌سه‌بێ.