فوائد الحديث

هەواڵدان سەبارەت بە ڕوودانی فیتنە وتاقیكردنەوەكان بۆ هۆشداریدان سەبارەتیان، وبۆ ئەوەی خۆیانی بۆ ئامادە بكەن، ودووربكەونەوە لە تێوە گلانی، وداوا بكەن لە خوای گەورە ئارامگرتنیان پێببەخشێت وڕزگاریان بكات لە شەڕیان.

نەوەوی دەڵێت: كاتێك پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «ئەوەی دانیشتووە تێیدا خێرترە لەوەی بە پێوە وەستاوە»..هەتا كۆتایی، ڕوونكردنەوەی گەورەیی ترسناكیەتی، وهاندان بۆ خۆدوورخستنەوە وڕاكردن لێی، وشەڕ وفیتنە وتاقیكردنەوە پێی هێندەی پەیوەست بوونە پێوەی.

نەوەوی دەڵێت: ئەوەی بە ناچاری لەوێدا -لە شوێنی فیتنەدا- ئامادە بێت؛ گوناهبار نابێت، بەڵام سەبارەت بە كوشتن؛ ڕێگەپێدراو نییە ئەگەر بە ناچاریش بێت، بەڵكو ئەوەی بیكات گوناهبارە ئەمیش بە یەكدەنگی زانایان.

ئیبن حەجەر دەڵێت: زانایانی تر ووتویانە: ئەگەر كۆمەڵێك یاخی بوون لە جێبەجێكردنی ئەركەكانیان وشەڕیان هەڵگیرسان دژی پێشەوا؛ ئەوا واجبە شەڕیان دژ بكات، هەروەها ئەگەر دوو كۆمەڵ شەڕیان دژ بە یەكتر كرد؛ ئەوا واجبە لەسەر هەركەسێك كە دەتوانێت دەستی هەڵەكار بگرێت وئەوەی لەسەر ڕاستیە سەری بخات، ئەمیش قسەی زۆرینە زانایانە، وكۆمەڵێكی تر لە زانایان دەڵێن: هەر شەڕێك ڕووبدات لە نێوان دوو كۆمەڵ لە مسوڵمانان بە شێوەیەك كۆمەڵی مسوڵمانان هیچ ئیمامێكیان -پێشەوایەكیان- نەبێت؛ ئەوا لەم حاڵەتەدا شەڕ كردن ڕێگەپێدراو نییە، ئەم فەرموودانە وئەوانی تر كە سەبارەت بەم بابەتە هاتوون دەیانگرێتەوە.

نەوەوی دەڵێت: زانایان ناكۆكن سەبارەت بە شەڕ كردن لە كاتی فیتنە وئاشووبدا، كۆمەڵێك دەڵێن: نابێت بە هیچ شێوەیەك شەڕ بكرێت لە فیتنەی نێوان مسوڵماناندا، ئەگەرچیش بێنە نێو ماڵەكەی، وداوای كوشتنی بكەن، نابێت بەرگری لە خۆی بكات؛ چونكە ئەو كەسەی ئەم كارە دەكات لێكدانەوەی هەڵەی هەیە، ئەمیش مەزهەبی ئەبی بەكرە -ڕەزای خوای لێبێت- وهاوەڵانی ترە، بەڵام ئیبن عومەر وعیمرانی كوڕی حوصەین -ڕەزای خوای لێبێت- وهاوەڵانی تر؛ دەڵێن: ناچێتە نێو فیتنەكەوە بەڵام ئەگەر هێرش كرایە سەری بۆی هەیە بەرگری لە خۆی بكات، ئەم دوو مەزهەبە كۆكن لەسەر دووركەوتنەوە لە هەموو فیتنەیەك كە لە ئومەتی ئیسلامدا ڕووبدات. وزۆرێك لە هاوەڵان وتابیعیەكان وزانایان بە گشتی دەڵێن: ئەوەی لەسەر هەق وڕاستیە واجبە سەربخرێت لە كاتی فیتنەدا، ولە گەڵیدا شەڕ بكرێت دژی دەستدرێژكاران هەروەكو خوای گەورە دەفەرموێت: {‌فَقَاتِلُوا ‌الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ...} واتە: {‌ئەوە ئێوە (ئەی موسوڵمانان) دژی ئەوەیان بجەنگن دەست درێژی دەکات تا دەگەڕێتەوە بۆ فەرمانی خوا (ملکەچی فەرمانی خوا دەبێت)}، وئەمە ڕای دروستە، وفەرموودەكان بەو شێوەیە لێكدەدرێنەوە بۆ كەسێكە كە هەق وڕاستی لەلا ڕوون نییە، یان بۆ دوو كۆمەڵەی ستەمكارە كە هیچ كامێكیان لێكدانەوەیەكی قایلكاری لەلا نییە.