الشرح

هرگاه عبدالله بن زبیر رضی الله عنهما از نماز فرض سلام می داد، این ذکر بزرگ را می خواند که دربردارنده ی معانی و مفاهیم بزرگی بود از جمله: اثبات اینکه بندگی تنها و تنها برای الله متعال است و بس؛ و اینکه هیچ شریکی برای او در هیچ موردی وجود ندارد؛ و اثبات اینکه پادشاهی به تمام و کمال از آن اوست؛ و مستحق حمد و ستایش در همه ی احوال است و از قدرت مطلق برخوردار است. همچنان که با اعتراف بنده به عجز و ضعف و ناتوانی وی در برابر پروردگارش همراه است و اینکه نیرویی ندارد که شر و بدی را از خود دور کند و به وسیله ی آن خیر و خوبی را کسب نموده و به دست آورد مگر اینکه الله متعال او را یاری کند. همچنین ذکر مذکور، نعمت را به صاحب اصلی آن نسبت می دهد و کمال مطلق و ذکر نیکو و زیبا را برای الله متعال بیان می کند و ذات و صفات و افعال و نعمت ها و همه ی مواردی را که به الله متعال باز می گردد، نیک و زیبا و کامل می شمرد. و با کلمه ی توحید "لا إله إلا الله" پایان می یابد که یادآور اخلاص در عبادت برای الله متعال می باشد هرچند همه ی کافران این مساله را نپسندند و آن را ناخوشایند بدانند. سپس عبدالله بن زبیر رضی الله عنهما ذکر می کند که وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز سلام می داد، ذکری که می گفت با همین الفاظ بود و صدایش را بلند می کرد تا دیگران هم بشنوند و بیاموزند.