بعد از هر نماز هنگامى كه سلام می داد، مى گويد: "لا إله إلا الله وحده لا شريكَ له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيءٍ قديرٌ، لا حولَ ولا قوةَ إلا بالله، لا إله إلا الله،…

بعد از هر نماز هنگامى كه سلام می داد، مى گويد: "لا إله إلا الله وحده لا شريكَ له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيءٍ قديرٌ، لا حولَ ولا قوةَ إلا بالله، لا إله إلا الله، ولا نعبد إلا إيَّاه، له النِّعمة وله الفضل، وله الثَّناء الحَسَن، لا إله إلا الله مخلصين له الدِّين ولو كَرِه الكافرون". يعنى: هيچ معبود به حقى غير از الله يگانه ی بدون شريک نيست، و اوست صاحب مُلک و ستايش، و او بر هر چيزى تواناست، قدرت و توانايى نيست مگر با كمک الله متعال و هيچ معبود به حقي نيست غير از الله، و فقط او را عبادت مى كنيم، و نعمت و فضيلت از آن اوست، و ستايش نيكو از آن اوست، هيچ معبود به حقي نيست غير از الله و در دين اخلاص داريم هر چند كه كافران ناخشنود باشند".

از عبد الله بن الزبیر رضی الله عنه روایت است که بعد از هر نماز هنگامى كه سلام می داد، این ذکر را می گفت: "لا إله إلا الله وحده لا شريكَ له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيءٍ قديرٌ، لا حولَ ولا قوةَ إلا بالله، لا إله إلا الله، ولا نعبد إلا إيَّاه، له النِّعمة وله الفضل، وله الثَّناء الحَسَن، لا إله إلا الله مخلصين له الدِّين ولو كَرِه الكافرون". يعنى: هيچ معبود به حقى غير از الله يگانه ی بدون شريک نيست، و اوست صاحب مُلک و ستايش، و او بر هر چيزى تواناست، قدرت و توانايى نيست مگر با كمک الله متعال و هيچ معبود به حقی نيست غير از الله، و فقط او را عبادت مى كنيم، و نعمت و فضيلت از آن اوست، و ستايش نيكو از آن اوست، هيچ معبود به حقی نيست غير از الله و در دين اخلاص داريم هر چند كه كافران ناخشنود باشند". عبد الله بن زبیر می گوید: "پس از هر نمازی اين ذکر ورد زبان رسول الله صلى الله عليه وسلم بود".

[صحیح است] [به روایت مسلم]

الشرح

هرگاه عبدالله بن زبیر رضی الله عنهما از نماز فرض سلام می داد، این ذکر بزرگ را می خواند که دربردارنده ی معانی و مفاهیم بزرگی بود از جمله: اثبات اینکه بندگی تنها و تنها برای الله متعال است و بس؛ و اینکه هیچ شریکی برای او در هیچ موردی وجود ندارد؛ و اثبات اینکه پادشاهی به تمام و کمال از آن اوست؛ و مستحق حمد و ستایش در همه ی احوال است و از قدرت مطلق برخوردار است. همچنان که با اعتراف بنده به عجز و ضعف و ناتوانی وی در برابر پروردگارش همراه است و اینکه نیرویی ندارد که شر و بدی را از خود دور کند و به وسیله ی آن خیر و خوبی را کسب نموده و به دست آورد مگر اینکه الله متعال او را یاری کند. همچنین ذکر مذکور، نعمت را به صاحب اصلی آن نسبت می دهد و کمال مطلق و ذکر نیکو و زیبا را برای الله متعال بیان می کند و ذات و صفات و افعال و نعمت ها و همه ی مواردی را که به الله متعال باز می گردد، نیک و زیبا و کامل می شمرد. و با کلمه ی توحید "لا إله إلا الله" پایان می یابد که یادآور اخلاص در عبادت برای الله متعال می باشد هرچند همه ی کافران این مساله را نپسندند و آن را ناخوشایند بدانند. سپس عبدالله بن زبیر رضی الله عنهما ذکر می کند که وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز سلام می داد، ذکری که می گفت با همین الفاظ بود و صدایش را بلند می کرد تا دیگران هم بشنوند و بیاموزند.

فوائد الحديث

محافظت در تكرار اين اذكار جامع، براى داشتن صفات كمال در آنها بعد از هر نماز مستحب است.

مدار دين بر اخلاص و پيروى مى باشد، و اين دو ستون اسلام هستند.

تلاش صحابه - رضى الله عنهم - براى اجراى سنت و نشر آن.

مسلمان به دين خود افتخار مى كند و شعائر آن را بر خلاف ميل كافران آشكار مى كند.

التصنيفات

ذكرهاى نماز