Islaam woni kode deweteeɗo e goongo alah si wonah Alla, e wonde Muhamadu ko nelaaɗo Alla, ñiiɓnude juulde, tottira askal(jakka) koora lewru koorko, (koorka)kajjaya ka suudu Alla to laawol si a hattanii

Islaam woni kode deweteeɗo e goongo alah si wonah Alla, e wonde Muhamadu ko nelaaɗo Alla, ñiiɓnude juulde, tottira askal(jakka) koora lewru koorko, (koorka)kajjaya ka suudu Alla to laawol si a hattanii

Ittaama e Umar Ɓiy Khaɗɗaab yo Alla wele mbo (yo allah yardo he makko )o wii: Nde min njooɗino ka (to)Nelaaɗo ñalawma gooto haa gorko gooto mbo comci( kolte) daneeji tal(tar), sukundu(gaasa) ɓaleeru(baleeha tik) korum ƴellitii e amen, batte ɗatngal yi'etaake e makko, hay gooto e amen anndaa mbo, haa o jooɗi e sara Nelaaɗo, o tuggi koppi makko ɗi e koppi makko, o fawi newe makko e dow buse makko, o wii: Aan Muhamadu habram ko woni Islaam, Nelaaɗo maaki(o wii):" Islaam woni kode deweteeɗo e goongo alah si wonah Alla, e wonde Muhamadu ko nelaaɗo Alla, ñiiɓnude juulde, tottira askal(jakka) koora lewru koorko, (koorka)kajjaya ka suudu Alla to laawol si a hattanii" o wii : A haalii goongo, min kaawa hombo naaɓnoo mbo, hombo gooŋɗina mbo, o wii: habram ko woni Iimaan? O maaki:" konde ngooŋɗinta Alla e malaykaaji maakko e defte makko e nelaaɓe makko, ñande darngo, e hoddira ko moƴƴi heen e ko boni heen, o wii: a gooŋɗi, o wii: habram ko woni moƴƴinde, O maaki:" kode ndewataa Alla ellee haɗa yi'a Mbo, hay si a wonii a yi'ataa Mbo Kaŋko kam hombo yii ma" o wii : habram ñande darngo darato, O "maaki: " naaɓnaaɗo o ɓuraani naaɓniiɗo o anndude" o wii: habram maandeeji hembo, O maaki:" kode korɗo jibinta laamɗo makko, e nde nji'ata momsotooɓe holɓe waasɓe aynooɓe dammi ina ɓurdandira toowde kuɓeeje" refti o fokkiti, o wii: ñiiɓmi dumunno setta, O maaki(o wii) :" aan Umar mbela haɗa anndi naaɓnatonooɗo o?" mbiimi ko Alla e Nelaaɗo makko ɓuri anndude, O maaki(o wii): " ko Jibriil ari e mon ina anndina on geɗe diine mon".

[Sahih/Authentic.] [Muslim]

الشرح

Umar(by kaataab yo Alla yardo he makko)ina habra wonde Jibrii(kici nam dow makko)l yaltii e Sahabaa- ɓe he e mbaadi gorko mbo anndaaka, ina e sifaaji makko comci (kolte)mum ko daneeji tal, (tar)sukundu (gasa)makko ko ɓaleeru kurum, batte ɗatngal yi'taake e makko hono tampere, e punndi, e saraade sukundu, e tunwude comci, hay gooto anndaano mbo e tawanooɓe he, ndeen hoɓe njooɗi ka Nelaaɗo, o jooɗi yeeso Nelaaɗo hono janngoowo nih, o naaɓnii mbo islaam, O habri mbo jookli islaam coomɗi seedeeji ɗiɗi e reende juulɗeele joy ɗe e totttirde askal, e hoorde lewru koorko ndu, e tottirde farilla hajju wonande oon kattanɗo. Naaɓniiɗo o wii: A gooŋɗii, Sahabaaɓe ɓe kaawa e naaɓnal makko tinndinatngal waasde anndude ko feeñi ko e gooŋɗinde naaɓnateeɗo o. Refti o naaɓnii mbo ko woni Iimaan, o jaabii mbo ɗi jookli Iimaan jeegom coomɗi gooŋɗinde goodal Alla e sifaaji Makko, e teelɗinande Mbo golle Makko hono tagde, e teelɗinande Mbo dewal, e wonde Malaykaaji ɗi O tagiri ɗii annoore koɗi jiyaaɓe Alla teddinaaɗi ɗi ngoopatah Alla koɗi ciinooji jamirooje Alla, e gooŋɗinde defte tellinaaɗe ɗe e Nelaaɓe ka Alla ɗe ummii, hono Quraana e Tawreeta, e Injiil e ko wonah ɗe, e gooŋɗinde Nelaaɓe yottinanooɓe Alla diine Makko o, ina e heɓe Nuuhu e Ibraahiima e Muusa, e Iisa e sakket maɓɓe Muhamadu yo kisal won e maɓɓe, e ɓe ngonah ɓe e Annabaaɓe e Nelaaɓe, e gooŋɗinde ñalawma cakkatiiɗo, ina naata e ɗuum ko woni caggal maayde e yenaande e nguurndam Barjak, e wonde neɗɗo ina ummintine o haasbe golle makko, battane makko ngono aljanna wollo yiite, e gooŋɗinde Alla hoddarii geɗe hono no idarii e ganndal Makko e ñeeñal Makko e winndude Mbo ɗuum, e haajaande Makko, e yande huunde nde no O hoddiri nde nih, e no O tagri nde. Refti o naaɓnii mbo Ihsaan(moƴƴinde), o jaabii mbo konde o rewata Alla elle hombo yi'a mbo, si o waawah yottaade daraja yiide Alla, yo rew Alla o annda Alla ina seedoo mbo, tolnde adanere ndee woni tolnde seedaade, ko ndeen ɓuri toowde, ɗimmɗre nde woni tolnde horde. Refti o naaɓnii mbo honde darngo darato? Annabi ɓanngini wonde ganndal ko darngo Alla heerorii ɗuum e ganndal makko, hay gooto anndah ɗum e winndere he, naaɓnaaɗo ɓuraani naaɓniiɗo o anndu. Refti o naaɓnii mbo maandeeji darngo? O holli wonde ina e maandeeji he heewde horɓe e ɓiɓɓe maɓɓe, wollo heewde aaƴaade ɓiɓɓe yummiraaɓe maɓɓe ɓe ngollidoo e maɓɓe gollondiral horɓe, e wonde aynaaɓe ndammiri e waasɓe aduna ina yaacnaneeɓe e sakket jamaanu, ɓe mbasandira sinkude e mahde kuɓeeje. Refti Annabi yo jam e kisal ngon e makko habri wonde naaɓnatooɗo O ko Jibriil O ari ko ngam anndinde Sahabaaɓe diine maɓɓe newiiɗo o.

فوائد الحديث

Moƴƴude jikku Nelaaɗo sabu ko O jooɗdotono ko e Shabaaɓe kamɓe ne ɓe njooɗdo e Makko.

Sarayineede newanaade naaɓnatooɗo e ɓallinde mbo, haa o waawa naaɓnaade tawa o fiɓaaki o hulaani.

Needi wondude e jannginoowo hono no Jibriil waɗiri nih, ɗo o jooɗi e yeeso Nelaaɗo jonnde nehiiɗo ngam ƴettude e makko.

Doosɗe islaam ko joy, asliiji Gooŋɗingol - iimaan- ko jeegom.

Si Islaam renndi e Iimaan islaam firdate ko geɗe ɓannguɗe, iimaan firde geɗe birniiɗe.

Hollirde wonde diine ko darajaaji ɓurandirɗi, daraja gadana o woni Islaam, ɗimmo o woni Iimaan, tataɓo o woni Ihasaan, ko kammbo ɓuri toowde.

Woni asli e mas'alaaji ko waasde anndude, majjude duñata e naaɓnal, ko ɗuum waɗi Sahabaaɓe ɓe kaawa e naaɓnagol makko e gooŋɗinde mbo.

Fuɗɗoraade ko ɓuri himmude refti ko rew heen; sabu o fuɗɗorii ko seedenfaaji ɗiɗi e firde islaam, gooŋɗinde Alla fuɗɗora ka pirgol iimaan.

Naaɓnaade yimɓe ganndal ko naaɓniiɗo majjaani, ngam o anndina goɗɗo.

Ko Alla heerorii ganndal daraade darnga.