ئیسلام ئه‌وه‌ تو شاهده‌ییێ بده‌ی كو ژ ئه‌لڵاهی پێڤه‌تر چ خودایێن ژ هه‌ژی په‌رستنێ نینن و كو موحه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌رێ خودێیه‌ و تو نڤێژێ بكه‌ی و زه‌كاتێ بده‌ی…

ئیسلام ئه‌وه‌ تو شاهده‌ییێ بده‌ی كو ژ ئه‌لڵاهی پێڤه‌تر چ خودایێن ژ هه‌ژی په‌رستنێ نینن و كو موحه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌رێ خودێیه‌ و تو نڤێژێ بكه‌ی و زه‌كاتێ بده‌ی و ڕه‌مه‌زانێ یێ ب ڕۆژی بی و بچییه‌ حه‌جێ ئه‌گه‌ر ڕێكا ته‌ هه‌بیت و ته‌ شیان هه‌بن

ژ عومەرێ کورێ خەطابی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: ڕۆژه‌كێ ئه‌م ل ده‌ڤ پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) د ڕوینشتی بووین، مه‌ هند دیت زه‌ڵامه‌ك هاته‌ ده‌ڤ مه‌، جلكێن وی گه‌له‌ك د سپی بوون و مویێن سه‌ر و ڕيهێن وی گه‌له‌ك دڕه‌ش بوون، نیشانێن گه‌شتێ ژی ل سه‌ر نه‌دهاتنه‌ دیتن و كه‌سێ ژ مه‌ ئه‌و نه‌دنیاسی. هات هه‌تا ل ده‌ڤ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) ڕوینشتی و چۆكێن خۆ ب چۆكێن وی ڤه‌ناین و ده‌ستێن خۆ داناینه ل‌ سه‌ر ڕانێن وى . گۆت: ئه‌ی موحه‌ممه‌د، بۆ من به‌حسێ ئیسلامێ بكه‌. پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ((ئیسلام ئه‌وه‌ تو شاهده‌ییێ بده‌ی كو ژ ئه‌لڵاهی پێڤه‌تر چ خودایێن ژ هه‌ژی په‌رستنێ نینن و كو موحه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌رێ خودێیه‌ و تو نڤێژێ بكه‌ی و زه‌كاتێ بده‌ی و ڕه‌مه‌زانێ یێ ب ڕۆژی بی و بچییه‌ حه‌جێ ئه‌گه‌ر ڕێكا ته‌ هه‌بیت و ته‌ شیان هه‌بن)). وی گۆت: تو ڕاست دبێژی. (عومه‌ری) گۆت: ئینا ئه‌م ژێ عه‌جێبگرتی بووین، ئه‌و یێ پرسیارێ دكه‌ت و یێ دبێژیتێ: تو ڕاست دبێژی! پاشی جبڕیلی گۆت: پا به‌حسێ باوه‌رییێ بۆ من بكه. گۆت: ((باوه‌ری ئه‌وه‌ تو باوه‌رییێ ب خودێ بئینی، ب مه‌لائیكه‌تێن وی، ب په‌ڕتووكێن وی، ب پێغه‌مبه‌رێن وی، ب ڕۆژا دویماهیكێ و باوه‌رييێ ب قه‌ده‌رێ بئینی ب باشی و خرابییا وێڤه‌)). گۆت: تو ڕاست دبێژی. پاشی گۆت: پا به‌حسێ قه‌نجییێ (ئيحسانێ) بۆ من بكه‌. گۆت: ((قه‌نجی ئه‌وه‌ تو وه‌سا په‌رستنا خودێ بكه‌ی هه‌ر وه‌كی تو وی دبینی؛ چونكی ئه‌گه‌ر تو وی نه‌بینی ژی، ئه‌و ته‌ دبینیت)). گۆت: پا به‌حسێ قیامه‌تێ بۆ من بكه‌. گۆت: ((ئه‌وێ پرسیار ژێ دهێته‌ كرن ژ وی چێتر نزانیت یێ پرسیارێ دكه‌ت)). گۆت: پا به‌حسێ نیشانێن وێ بۆ من بكه‌. گۆت: ((كو ژنێ خاتوینا خۆ‌ ببیت و كو تو ببینی پێخواس و ڕویس و هه‌ژار، شڤانێن بزنان ئاڤاهییان بلند بكه‌ن)). (عومه‌ری) گۆت: پاشی ئه‌و چوو و ئه‌ز بێهنه‌كا خۆش مام، پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆته‌ من: ((عومه‌ر؛ ئه‌رێ تو دزانی ئه‌و كی بوو پرسیار كری؟))، من گۆت: خودێ و پێغه‌مبه‌رێ وی چێتر دزانن. گۆت: ((ئه‌و جبڕیل بوو هاتبوو دینێ هه‌وه‌ نیشا هه‌وه‌ بده‌ت)).

الشرح

عومەرێ کورێ خەطابی (خودێ ژێ ڕازی بیت) دبێژیت کو جبریل (سلاڤ ل سەر بن) ل سه‌ر شێوه‌ و وێنه‌یێ زەلامەکێ نه‌نياس هاته‌ ده‌ڤ صەحابییان (خودێ ژ هه‌مییان ڕازی بیت) و ژ سالۆخه‌تێن وی ئەو بوون کو جلکێن وی گەلەك د سپی بوون، پرچا وی گەلەك یا ڕەش بوو، چ نیشانێن گەشتێ ژی ل سەر د دیار نەبوون ژ دیاربوونا ماندیبوونێ و تۆزێ و بەلاڤبوون و قژبوونا پرچی و پیسبوونا جلکان، و خۆ ئێك ژ وان كه‌سێن ل دەڤ پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) دڕوینشتی بوون ئه‌و نە دنیاسی، ڤێجا هات و ل بەر دەستێن پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) ڕوینشت وەکی كه‌سێ فێرخواز و دڤێت تشتی بزانیت، پاشی دەربارەی ئیسلامێ پرسیار ژێ کر، پێغەمبەری ژی (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) ب ڤان ستوینان بەرسڤا وی دا کو تێدا دانپێدان ب دوو شاهده‌دانان هاتییە و پارێزگاریكرنا ل سه‌ر هه‌ر پێنج نڤێژان و دانا زەکاتێ بۆ كه‌سێن ژ هه‌ژی و گرتنا ڕۆژییێن هه‌یڤا ڕەمەزانێ و ئەنجامدانا فەڕزا حەجی بۆ وی كه‌سێ شیان هەبن. ئینا پرسیارکەری گۆت: ته‌ ڕاست گۆت، ڤێجا صەحابی مه‌نده‌هۆش بوون ژ به‌ر پرسیارا وی کو نیشانا نەزانینا وی ددا و پاشی ب ڕاست دانانا وی. پاشی دەربارەی باوەرییێ پرسیار ژێ کر، پیغه‌مبه‌ری ژی (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر وان بن) ب ڤان شەش ستوینان بەرسڤا وی دا کو تێدا باوەری ب خودایێ مه‌زن و سالۆخه‌تێن وی هاتییە، دیسان باوه‌ری ئینان ب وێ چه‌ندێ كو د كارێن خۆدا وه‌كی ئافراندنێ ئه‌و یێ ب تنێیه و وی چ هاریكار نینن، كا چاوا د عیباده‌ت و په‌رستنێ ژیدا یێ ب تنێیه‌ و چ شریك نینن، ‌و کو مه‌لائیكه‌تێن کو خودێ ژ ڕۆناهییێ ئافراندین هنده‌ك عه‌بدێن خودێ یێن ڕێزدارن، سه‌رپێچییا خودێ ناکەن و ب فەرمانا وی کار دکەن، هه‌روه‌سا باوەری ئینان ب پەڕتووکێن کو ل سەر پێغەمبەران ژ دەڤ خودێ هاتینە خوارێ، وەکی قورئانێ و ته‌وڕاتێ و ئنجیلێ و یێن دی، و باوه‌ری ئینان ب پێغەمبەرێن کو دینێ خودێ ژ دەڤ وی ڕاگەهاندی و به‌لاڤكری، ژ وان ژی نوح و ئیبراهیم و مووسا و عیسا و دویماهیكێ وان موحەممەد (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر وان بن)، و یێن دی ژ پێغەمبەر و هنارتییان، زێده‌باری باوەری ئینانێ ب ڕۆژا دویماهیكێ، ئه‌و تشتێ پشتی مرنێ ژی هه‌ی دچیتە دبن ڤێ باوه‌ری ئینانێڤه‌ ژ چوونا د قەبریدا و ژیانا بەرزەخێ و کو مرۆڤ پشتی مرنێ دهێتە ساخكرن و لێپرسین د گه‌ل دهێته‌ كرن و چارەنڤیسێ وی دهێته‌ دیاركرن، ڤێجا یان بۆ بەهه‌شتێ یان بۆ ئاگرێ جه‌هنه‌مێیه‌، دویماهیك تشت ژی باوەری ئینانه‌ ب وێ چەندێ کو خودێ هه‌می تشت د قه‌ده‌رێدا نڤیسین ل دویڤ وێ چەندێ یا زانینا وی پێ چووی و حیکمەتا وی خواستی و نڤیسینا وی ژ بۆ وێ چەندێ و حەزا وی ژ بۆ وێ و چێبوونا وێ ل دویڤ وێ چەندێ یا د قه‌ده‌رێدا نڤیسی و ئافراندنا وی ژ بۆ وێ. پاشی دەربارەی چاکییێ (ئیحسانێ) پرسیار ژێ كر، ڤێجا گۆته‌ وی کو چاکی ئەوە مرۆڤ خودێ بپەرێسیت هه‌روه‌كی ئه‌و یێ خودێ دبینیت، و ئەگەر گەهشتن ب ڤێ پلێ بۆ وی پەیدا نەبوو و نه‌شیا خودێ ببینیت (كو ئه‌ڤه‌ د دونیایێدا تشته‌كێ مه‌حاله‌)، هنگی بلا وه‌سا خودێ بپەرێسیت هه‌روەکی خودێ یێ به‌رێ خۆ دده‌ته‌ وی، ڤێجا یا ئێکێ پلەیا بینینێیە و ئەو بلندترە، و یا دووێ پلەیا هه‌ستكرنێیه‌ ب چاڤدێرییا خودێ. پاشی پرسیار ژێ کر کا ڕۆژا قیامەتێ که‌نگییە؟ ئینا پێغەمبەری (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) بۆ دیارکر کو زانینا ڕۆژا قیامەتێ ژ وان تشتانە یێن کو خودێ ب زانینا خۆڤە تایبەت کرین، له‌وا چ کەس ژ چێكرییان ڤێ چه‌ندێ نزانن، نە ئه‌وێ پرسیار ژێ دهێتە کرن و نە ئه‌وێ پرسیارێ دکەت. پاشی دەربارەی نیشانێن ڕۆژا قیامەتێ پرسیار ژێ کر؟ ڤێجا دیارکر کو ژ نیشانێن وێ ڕۆژێ؛ زێدەبوونا ژنێن كه‌نیزه‌ك و زارۆکێن وانە، یان زێدەبوونا بێڕێزیکرنا زارۆکانه‌ د گه‌ل دایکێن وان کو سه‌ره‌ده‌رییا ژنێن كه‌نیزه‌ك و عه‌بد دگەل دایكێن خۆ دکەن، نیشانه‌كا دی ئه‌ڤه‌یه‌ ده‌مێ ل دویماهیكا زه‌مانی دونیا ل به‌ر شڤانێن په‌زی و كه‌سێن هەژار به‌رفره‌ھ دبیت و زه‌نگین دبن، ڤێجا شانازییێ ل سه‌ر ئێك دكه‌ن ب خه‌ملاندن و جوانكرنا ئاڤاهی و خانییان. پاشی پێغەمبەری (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) دیاركر کو ئه‌وێ پرسیار دكرن جبریل بوو، هات دا صه‌حابییان فێری ڤی دینێ ڕاست و دروست و پاقژ بكه‌ت.

فوائد الحديث

جوانی و تازه‌ییا ڕەوشتێ پێغەمبەری (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن)، و کو ئەو د گەل صه‌حابییێن خۆ دڕوینشت و ئەو ژی ل دەڤ وی دڕوینشتن.

ڕێپێدان و دروستییا نه‌رمی و دلۆڤانییێ ب كه‌سێ پرسیارکەر و نێزیککرنا وی ل خۆ، داکو بشێت پرسیارا خۆ بکەت بێی کو بێزار بیت یان بترسیت.

تۆڕه‌ و ڕه‌وشتێ جوان د گه‌ل مامۆستای، هه‌روەکی جبریلی (سلاڤ ل سەر بن) ئه‌ڤ كاره‌ کری، دەمێ کو ل بەرامبەری پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) ڕوینشتی، ئه‌ڤه‌ ژی ڕوینشتنا كه‌سێ خودان ڕه‌وشت و تۆڕه‌ و ئادابه‌ داکو زانینێ بۆ خۆ ژێ وەربگریت.

ستوینێن ئیسلامێ پێنجن و بنیاتێن باوەرییێ شه‌شن.

دەمێ ئیسلام و باوەری پێكڤه‌ دهێنه‌ به‌حسكرن و پێكڤه‌ کۆمدبن؛ هنگی ئیسلام ب تشتێن دیار و ب سه‌رڤه‌ دهێتە ڕاڤه‌كرن و باوەری ب تشتێن ناڤخۆیی.

دیارکرنا وێ چەندێ کو دین چه‌ندین پلەیێن جودا جودانە، پلەیا ئێکێ: ئیسلامە، یا دووێ: باوەرییە و یا سێیێ: چاکی و ئیحسانه‌ و ئەو بلندترین پله‌یه‌.

بناخه‌ د كه‌سێ پرسیارکەردا نەزانینە و نەزانین ئەو تشته‌ یێ مرۆڤی پالدده‌ت بۆ پرسیارکرنێ، ژ به‌ر هندێ ژی صه‌حابی ب پرسیارکرن و ب ڕاستدانانا وی سەرسام و مه‌نده‌هۆش بوون.

دەستپێکرن ب گرنگترین و پاشی گرنگتر؛ ژ بەر کو ده‌مێ ئیسلام ڕاڤه‌كری ب هه‌ردوو شاهده‌دانان دەستپێکر و ده‌مێ باوه‌ری ڕاڤه‌كری ب باوەری ئینانا ب خودێ دەستپێکر.

هنده‌ك جاران كه‌سه‌ك دێ پرسیاره‌كێ ژ كه‌سێن زانا و خودان زانین كه‌ت، دا كه‌سێن دی بۆ خۆ بزانن و فێربن.

زانینا ڕۆژا قیامەتێ ژ وان تشتانە یێن کو خودێ ب زانینا خۆڤە تایبەت کری.