ئه‌ی عه‌بدێن من؛ من زۆڕداری ل سه‌ر خۆ حه‌ڕام كرییه‌ و من د ناڤبه‌را هه‌وه‌ ژیدا حه‌رامكر، ڤێجا هوین زۆڕدارییێ نه‌كه‌ن

ئه‌ی عه‌بدێن من؛ من زۆڕداری ل سه‌ر خۆ حه‌ڕام كرییه‌ و من د ناڤبه‌را هه‌وه‌ ژیدا حه‌رامكر، ڤێجا هوین زۆڕدارییێ نه‌كه‌ن

ژ ئه‌بو زەڕی (خودێ ژێ ڕازی بیت): ژ پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) د وێ چەندێدا یا کو وی ژ خودایێ مه‌زن ڤه‌گێڕای کو گۆتییە: ((ئه‌ی عه‌بدێن من؛ من زۆڕداری ل سه‌ر خۆ حه‌ڕام كرییه‌ و من د ناڤبه‌را هه‌وه‌ ژیدا حه‌رامكر، ڤێجا هوین زۆڕدارییێ نه‌كه‌ن. ئه‌ی عه‌بدێن من؛ هوین هه‌می د سه‌رداچوویینه‌، ئه‌و نه‌بیت یێ من به‌رێ وی دایه‌ ڕێكا ڕاست و ب هیدایه‌ت ئینای، ڤێجا هوین داخوازا هیدایه‌تێ ژ من بكه‌ن ئه‌ز دێ هه‌وه‌ ب هیدایه‌ت ئینم و به‌رێ هه‌وه‌ ده‌مه‌ ڕێكا ڕاست. ئەی عەبدێن من؛ هوین هه‌می د برسینە، ئه‌و نه‌بیت یێ من تێر کربیت، ڤێجا داخوازا تێرکرنێ ژ من بکەن دێ وە تێرکەم. ئەی عەبدێن من؛ هوین هه‌می د ڕویسن، ئه‌و نه‌بیت یێ من جلك کربنە بەر، ڤێجا داخوازا جلکان ژ من بکەن، ئه‌ز دێ جلکان کەمە بەر هه‌وه‌. ئەی عەبدێن من؛ هوین ب شەڤ و ڕۆژ خەلەتی و گونه‌هان دکەن، ئەز ژی گونەهان هەمییان ژێدبەم، ڤێجا داخوازا ژێبرنا گونه‌هان ژ من بکەن، ئه‌ز دێ بۆ وە ژێبه‌م. ئەی عەبدێن من؛ هوین چ جاران نه‌شێن زیانێ بگەهیننه‌ من و هوین چ جاران نه‌شێن مفاى بگەهیننه‌ من. ئەی عەبدێن من؛ ئەگەر یێ ئێکێ و یێ دویماهیكێ ژ هه‌وە و مرۆڤ و ئه‌جنه‌یێن هه‌وه‌ هه‌می ل سەر دلێ كه‌سێ ژ هه‌مییان ژ خودێ ترستربن ژ ناڤ هه‌وه‌؛ ئه‌ڤه‌ خۆ تشته‌کی ل سه‌ر مولکێ من زێدە ناكه‌ت. ئەی عەبدێن من؛ ئەگەر یێ ئێکێ و یێ دویماهیكێ ژ هه‌وە و مرۆڤ و ئه‌جنه‌یێن هه‌وه‌ هه‌می ل سەر دلێ كه‌سێ ژ هه‌مییان خرابتربن ژ ناڤ هه‌وه‌؛ ئه‌ڤه‌ خۆ تشته‌کی ژ مولکێ من كێم ناكه‌ت.ئەی عەبدێن من؛ ئەگەر یێ ئێکێ و یێ دویماهیكێ ژ هه‌وە و مرۆڤ و ئه‌جنه‌یێن هه‌وه‌ هه‌ر هه‌می ل جهه‌كی ڕابن و داخوازێ ژ من بكه‌ن، ڤێجا ئه‌ز ژی داخوازا هه‌مییان بجھ بينم و تشتێ ژ من خواستی بده‌مێ ؛ ئه‌ڤه‌‌ خۆ تشته‌کی ژ مولکێ من كێم ناكه‌ت، هندی وێ ئاڤێ نه‌بیت یا ده‌مێ ده‌رزی دهێته‌ داهێلان د ناڤ ئاڤێدا و ئاڤ پێڤه‌ دهێت و ژ ئاڤا ده‌ریایێ كێم دبیت، ئەی عەبدێن من؛ ب ڕاستی ئەڤە کریارێن هه‌وەنە ئەز بۆ هه‌وه‌ دنڤیسم و دپارێزم، پاشی جزایێ وان هه‌مییان ب ته‌مامی دده‌مه‌ هه‌وه‌، ڤێجا هه‌ر كه‌سێ خێر دیت؛ بلا سوپاسیا خودێ بکەت، و هه‌ر كه‌سێ تشته‌کێ دی دیت ژ بلی وێ چەندێ؛ هنگی بلا ژ خۆ پێڤه‌تر لۆمه‌ی كه‌سێ دی نه‌كه‌ت)).

[صحيح] [رواه مسلم]

الشرح

پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) دیار دکەت کو خودایێ مه‌زن گۆتییە کو وی زۆڕداری ل سەر نەفسا خۆ حەرام کرییە و زۆڕداری د ناڤبەرا خەلکێ خۆ ژیدا حەرام کرییە، ڤێجا بلا چ کەس زۆڕدارییێ ل چ كه‌سێن دی نه‌کەن. و کو خەلك هەمی ژ ڕێ دەرکەڤتینە ژ ڕێكا ڕاست، ئه‌و نه‌بیت ئه‌گه‌ر خودێ هیدایه‌ت و پشتەڤانییا خۆ د گه‌ل بكه‌ت، و هه‌ر كه‌سێ داخوازا وێ چه‌ندێ ژ خودێ بکەت؛ خودێ دێ پشتەڤانییا وی کەت و دێ وی ڕاسته‌ڕێ کەت. و کو خەلك هه‌می بۆ خودێ د هه‌ژارن و د هەمی پێدڤییێن خۆدا پێدڤی وینه‌، و هه‌ر كه‌سێ داخوازێ ژ خودێ بکەت؛ خودێ دێ پێدڤییێن وی جێبەجێ کەت و خودێ تێرا وی هه‌یه‌. و کو ئەو ب شەڤ و ڕۆژ گونەهان دکەن، خودایێ مه‌زن ژی وان ستاره‌ دكه‌ت و ل گونه‌هێن وان دبووریت دەمێ عەبد داخوازا لێبوورینێ ژ خودێ بکەت. و کو ئەو نه‌شێن خۆ ب تشته‌کی زیانێ بگه‌هیننه‌ خودێ یان مفای بگه‌هیننه‌ خودێ. و کو ئەگەر ئەو هه‌می ل سەر دلێ كه‌سێ ژ هه‌مییان ژ خودێ ترستربن؛ ئه‌ڤ ته‌قوا و ترسا وان ژ خودێ خۆ تشته‌كی د مولکێ خودێدا زێدە ناكه‌ت. و ئەگەر ئەو ل سەر دلێ كه‌سێ ژ هه‌مییان خرابتربن، ئه‌ڤ خراببوونا وان خۆ تشته‌كی ژ مولکێ خودێ کێم ناكه‌ت، چونكی ئەو لاواز و هەژارن بۆ خودێ و پێدڤی وینە د هەمی ڕەوش و دەم و جهاندا و هه‌ر خودێ ب تنێ یێ زەنگینە، و کو ئەگەر مرۆڤ و ئه‌جنه‌ هه‌می، یێن ئێكێ و یێن دویماهیكێ هه‌ر هه‌می ل جهه‌كی كۆمبن و ڕابن، و داخواز ژ خودێ بکەن و خودێ داخوازا هەمییان بده‌تێ، ئه‌ڤه‌ خۆ تشته‌كى ژ وێ چەندێ یا ل دەڤ خودێ کێم ناكه‌ت، ب تنێ ئه‌و نه‌بیت وەکی دەرزی ئەگەر بهێتە داهێلان د ناڤ دەریایێدا و پاشی بهێتە دەرئینان، خۆ تشته‌ك ژ ده‌ريايێ كێم نابيت ژبه‌ر وێ ئاڤا مايه‌ ب ده‌رزى ڤه‌، ئەڤە ژی ژ به‌ر تەمامه‌تییا زەنگینییا خودێیە. و کو خودایێ مه‌زن کریارێن عەبدان دپارێزیت و ل سەر وان دنڤیسیت، پاشی ب تەمامی دده‌ته‌ وان ل ڕۆژا قیامەتێ، ڤێجا هه‌ر كه‌سێ جزایێ کریارا خۆ خێر دیت؛ هنگی بلا سوپاسییا خودێ بکەت ل سەر پشتەڤانییا خودێ بۆ بجهئینانا فەرمانا وی، و هه‌ر كه‌سێ جزایێ کریارا خۆ تشته‌کێ دی دیت؛ هنگی بلا لۆمه‌ی کەسێ دی نەکەت، ژبلی نه‌فسا خۆ یا فەرمانێ ب خرابییێ دکەت و به‌رێ وى دايه‌ خوساره‌تييێ.

فوائد الحديث

ئەڤ فه‌رمووده‌یە ژ وان فه‌رمووده‌یانە یێن کو پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) ژ خودایێ خۆ ڤه‌دگێڕیت و ب فه‌رمووده‌یا قودسی یان ئیلاهی دهێتە ناڤکرن، فه‌رمووده‌یا قودسی ژی ئەوە یا کو ئاخڤتن و ڕامانا وێ ژ ده‌ڤ خودێ بیت، ب تنێ ئه‌و نه‌بیت کو ئه‌و تایبەتمەندییێن قورئانێ تێدا نینن یێن کو ب وان ژ یێن دی جودا بوویە، ژ كرنا عیباده‌تی ب خواندنا وێ و هه‌بوونا ده‌ستنڤێژێ بۆ خواندنا وێ و هه‌ڤڕكیكرن و قه‌بخواستن و موعجیزه‌بوون و ژ بلی ڤان.

ئەوا بۆ عەبدان پەیدا دبیت ژ زانینێ یان هیدایه‌ت و ڕاسته‌ڕێكرنێ، هه‌می ب ڕاسته‌ڕێكرن و فێركرنا خودێیه‌.

ئه‌و تشتێ ب سه‌رێ عه‌بدی هاتی ژ خێر و باشییێ؛ هه‌می ژ قه‌نجی و باشییا خودایێ مه‌زنه‌ د گه‌ل مرۆڤی، و ئه‌و تشتێ ب سه‌رێ وی هاتی ژ خرابییێ؛ هه‌می ژ نه‌فسا وی و دویڤچوونا حه‌ز و دلچوونێن وێیه‌.

هه‌ر كه‌سێ باشی کر؛ ئه‌و‌ ب پشتەڤانییا خودێیە و جزایێ وی قه‌نجییه‌كه‌ ژ ده‌ڤ خودێ، ڤێجا سوپاسی بۆ وی بن، و هه‌ر كه‌سێ خرابی کر؛ بلا لۆمه‌ی كه‌سێ نه‌كه‌ت ژ بلی نەفسا خۆ.