ਔਰਤ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਰਮ ਨਾਲ,

ਔਰਤ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਰਮ ਨਾਲ,

ਅਬੂ ਸਈਦ ਖੁਦਰੀ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮਾ ਤੋਂ ਰਵਾਇਤ ਹੈ, ਜੋ ਨਬੀ ﷺ ਨਾਲ ਬਾਰਾਂ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਮੈਂ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਚਾਰ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣੀਆਂ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਈਆਂ, ਉਹ ਫਰਮਾਉਂਦੇ ਸਨ: "ਔਰਤ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਰਮ ਨਾਲ,،ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ: ਇਦ-ਫਿਤਰ ਅਤੇ ਇਦ-ਅਜ਼ਹਾ,ਸਵੇਰੇ ਨਮਾਜ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ,ਅਤੇ ਦੁਪਿਹਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਦੁਪਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਜਦ ਤੱਕ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬ ਨਾ ਜਾਵੇ, ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵੱਲ ਹੀ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਮਸਜਿਦੁਲ-ਹਰਾਮ, ਮਸਜਿਦੁਲ-ਅਕਸਾ, ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰਾ ਮਸਜਿਦ।"

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਚਾਰ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ: ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇਕੱਲੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਰਮ (ਜੋ ਉਸਦੇ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਆਹ ਮਨਾਹੀ ਹੋਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਪੁੱਤਰ, ਪਿਤਾ, ਭਰਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਭੈਣ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਚਾਚਾ, ਮਾਮਾ ਆਦਿ) ਦੇ। ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਇਹ ਦੋ ਦਿਨਾਂ—ਈਦ-ਫਿਤਰ ਅਤੇ ਈਦ-ਅਜ਼ਹਾ—ਦੁਆਰਾ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਨਜ਼ਰ, ਨਫਲ ਜਾਂ ਕਫ਼ਾਰਾ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇ। ਤੀਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਅਸਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੱਕ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਫਲ ਨਮਾਜ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਚੌਥੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਅਲੱਗ ਸਥਾਨ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਖਾਸ ਫ਼ਜੀਲਤ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਫਾਇਦੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ, ਸਿਵਾਏ ਤਿੰਨ ਮਸਜਿਦਾਂ ਦੇ: ਮਸਜਿਦੁਲ-ਹਰਾਮ, ਮਸਜਿਦੁਨ-ਨਬਵੀ, ਅਤੇ ਮਸਜਿਦੁਲ-ਅਕਸਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਬ ਦਾ ਗੁਣਾ ਹੋਦਾ ਹੈ।

فوائد الحديث

ਔਰਤ ਦਾ ਬਿਨਾਂ ਮਹਰਮ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨਾ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਔਰਤ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਔਰਤ ਲਈ ਮਹਰਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਦਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ: "ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਮਹਰਮ ਹੋਵੇ"।

ਜੋ ਵੀ ਯਾਤਰਾ ਸਫ਼ਰ ਕਹਾਈ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਮਹਰਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਹਦਿਸ਼ ਉਸ ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਥਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਔਰਤ ਦਾ ਮਹਰਮ ਉਹ ਹੈ: ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਜਾਂ ਉਹ ਜੋ ਉਸ ਨਾਲ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਆਹ ਮਨਾਹੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਤਾ, ਪੁੱਤਰ, ਚਾਚਾ, ਮਾਮਾ,ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਚਾਚਾ,ਜਾਂ ਸੱਸ (ਪਤੀ ਦੇ ਪਿਤਾ) ਵਰਗਾ ਸਾਲੀ ਰਿਸ਼ਤਾ।ਮਹਰਮ ਇੱਕ ਵਧਿਆ, ਸਮਝਦਾਰ, ਅਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ ਔਰਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸਲਾਮੀ ਸ਼ਰੀਅਤ ਨੇ ਔਰਤ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇਜ਼ਤ ਅਤੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਫਜਰ ਅਤੇ ਅਸਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਕਾਰਨ ਦੇ ਨਫਲ ਨਮਾਜ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਰਾਈਜ਼ ਦੀ ਕਸੂਰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਮਾਜ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਤਹਿੱਯਯਾਤੁਲ-ਮਸਜਿਦ ਵਰਗੀਆਂ ਨਫਲ ਨਮਾਜਾਂ ਛੁੱਟੀ ਹਨ।

ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਰੰਤ ਨਮਾਜ ਪੜ੍ਹਨੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਭਾਲੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਭਗ 10 ਤੋਂ 15 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਅਸਰ ਦਾ ਵਕ਼ਤ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਕ਼ਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨਾਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ।

ਤਿੰਨ ਮਸਜਿਦਾਂ — ਮਸਜਿਦੁਲ-ਹਰਾਮ (ਮਕੱਕਾ), ਮਸਜਿਦੁਨ-ਨਬਵੀ (ਮਦੀਨਾ), ਅਤੇ ਮਸਜਿਦੁਲ-ਅਕਸਾ (ਕੁਦੁਸ) — ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਫਜ਼ੀਲਤਾਂ ਹਨ:

ਕਬਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਨਬੀ "ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵੱਸੱਲਮ" ਦੀ ਕਬਰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ। ਪਰ ਜੋ ਬੰਦਾ ਮਦਿਨਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਾਜਬ ਅਤੇ ਸ਼ਰਅੀ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਮਦਿਨਾ ਆਇਆ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਲਈ ਨਬੀ "ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵੱਸੱਲਮ" ਦੀ ਕਬਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨਾ ਜਾਇਜ ਹੈ।

التصنيفات

Rulings of Al-Masjid Al-Haraam, the Prophet's Mosque, and the Aqsa Mosque, Rulings of Women, History of Makkah, Madinah, and the Aqsa (Jerusalem)