“ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਦੂਦ (ਹਦਾਂ) 'ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸ ਕੌਮ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ਤੀ (ਨੌਕਾ) 'ਤੇ…

“ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਦੂਦ (ਹਦਾਂ) 'ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸ ਕੌਮ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ਤੀ (ਨੌਕਾ) 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ।

ਹਜ਼ਰਤ ਨੁਅਮਾਨ ਬਿਨ ਬਸ਼ੀਰ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮਾ) ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: “ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਦੂਦ (ਹਦਾਂ) 'ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸ ਕੌਮ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ਤੀ (ਨੌਕਾ) 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ।ਜੇਕਰ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲੇ ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਲੈਣ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ‘ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੇਦ ਕਰ ਲਵਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤਕਲੀਫ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ।’ਜੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹੀ ਕਰਨ ਦੇਣ ਜਿਸ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਪਰ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਰੋਕ ਲਏ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਬਚ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਬਚ ਜਾਣਗੇ।”

[صحيح] [رواه البخاري]

الشرح

ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਦਾਂ 'ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ, ਨੇਕੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਦਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨੇਕੀ ਨੂੰ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ — ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਅਸਰ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਵੀ ਉਸ ਕੌਮ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਨੌਕਾ (ਕਿਸ਼ਤੀ) 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਨ੍ਹੀ ਚੋਣ ਰਾਹੀਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੌਣ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇਗਾ ਅਤੇ ਕੌਣ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ। ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੂੰ ਨੌਕੇ ਦਾ ਉੱਪਰਲਾ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਹੇਠਲਾ। ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਜਾਂਦੇ। ਤਾਂ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ (ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ) ਇੱਕ ਛੇਦ ਕਰ ਲਈਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉੱਪਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਕਲੀਫ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਲੈ ਲਵਾਂਗੇ।"ਜੇ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇਣ ਤਾਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਸਾਰਿਆਂ ਸਮੇਤ ਡੁੱਬ ਜਾਵੇਗੀ। ਪਰ ਜੇ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲੈਂ, ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਟੋਲੀਆਂ — ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਵੀ ਤੇ ਹੇਠਲੇ ਵਾਲੇ ਵੀ — ਬਚ ਜਾਣਗੀਆਂ।

فوائد الحديث

ਨੇਕੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਣ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਜਾਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਮਿਸਾਲਾਂ ਦੇਣ ਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਕਲਾਂ ਲਈ ਮਾਨਵੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਮਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕੇ।

ਜ਼ਾਹਿਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬੁਰਾਈ ਜਦੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰੋਕਟੋਕ ਦੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਐਸੀ ਬੁਰਾਈ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਜੇ ਬੁਰਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਉਹ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਫ਼ਸਾਦ ਫੈਲਾਉਣ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਸਮਾਜ ਹਲਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕੰਮ, ਚਾਹੇ ਨੀਅਤ ਚੰਗੀ ਹੋਵੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਕੰਮ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ।

ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਜੇ ਖਾਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦਾ ਇਨਕਾਰ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਜ਼ਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਬੁਰਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਮੰਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਮੁਨਾਫ਼ਕ ਲੋਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।

التصنيفات

Excellence of Enjoining Good and Forbidding Evil