ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਦੇ…

ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਮਾਜ ਸੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਤੋਂ ਰੁਖਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ।

ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ — ਉਹ (ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ) ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਨਫਲ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਰਮਜ਼ਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਤੇ ਰਮਜ਼ਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੀ — ਹਰ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ (ਅੱਲਾਹੁ ਅੱਕਬਰ) ਸੀ।ਉਹ ਤਦ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ ਜਦੋਂ ਨਮਾਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ,ਫਿਰ ਰੁਕੂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ, ਫਿਰ ਕਹਿੰਦੇ: ਸਮੀਅ ਅੱਲਾਹੁ ਲਿਮਨ ਹਾਮਿਦਾਹ (ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਣੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਹਮਦ ਕੀਤੀ),ਫਿਰ ਕਹਿੰਦੇ: ਰੱਬਨਾ ਵਾ ਲਕਲ ਹਮਦੁ (ਹੇ ਸਾਡੇ ਰੱਬ! ਸਾਰੀ ਸਿਫ਼ਤ ਤੇਰੀ ਲਈ ਹੈ),ਫਿਰ ਸਜਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ, ਫਿਰ ਸਜਦੇ ਤੋਂ ਸਿਰ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਸਜਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਉੱਠਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ, ਫਿਰ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ।ਉਹ ਹਰ ਰਕਅਤ ਵਿੱਚ ਇੰਝੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਜਦ ਤਕ ਨਮਾਜ ਮੁਕੰਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ।ਨਮਾਜ ਤੋਂ ਫਾਰਿਗ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ: "ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਮਾਜ ਸੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਤੋਂ ਰੁਖਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ।"

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਹਜ਼ਰਤ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਢੰਗ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ਼ ਲਈ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਤਕਬੀਰ-ਏ-ਤਹਰੀਮਾ (ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰ) ਕਹਿੰਦੇ। ਫਿਰ ਰੁਕੂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਸਜਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਸਜਦੇ ਤੋਂ ਸਿਰ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਦੂਜੇ ਸਜਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਉੱਠਦੇ ਹੋਏ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ,ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਤਸ਼ਹ੍ਹੁਦ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ (ਤੀਨ ਰਕਅਤਾਂ ਜਾਂ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਵਾਲੀ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ), ਤਾਂ ਵੀ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰੀ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹਰ ਹਲਚਲ (ਮੋਵਮੈਂਟ) ਨਾਲ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਜਦ ਤਕ ਨਮਾਜ ਮੁਕੰਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ।ਰੁਕੂ ਤੋਂ ਉੱਠਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ:"ਸਮੀਅ ਅੱਲਾਹੁ ਲਿਮਨ ਹਾਮਿਦਾਹ" (ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸੁਣੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਹਮਦ ਕੀਤੀ) ਅਤੇ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਕਹਿੰਦੇ:"ਰੱਬਨਾ ਲਕਲ ਹਮਦੁ" (ਹੇ ਸਾਡੇ ਰੱਬ! ਸਾਰੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਤੇਰੀ ਹੀ ਲਈ ਹੈ)। ਫਿਰ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਫਾਰਿਗ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ: "ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਕਰੀਬ ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਦੀ ਨਮਾਜ ਦੀ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਮਾਜ ਸੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਤੋਂ ਰੁਖਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ।"

فوائد الحديث

ਤਕਬੀਰ ਹਰ ਉਤਰਨ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਨ (ਝੁਕਣ ਅਤੇ ਉੱਠਣ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,

ਸਿਵਾਏ ਰੁਕੂ ਤੋਂ ਉੱਠਣ ਦੇ — ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:"ਸਮੀਅ ਅੱਲਾਹੁ ਲਿਮਨ ਹਾਮਿਦਾਹ" (ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਸੁਣ ਲਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਹਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।)

ਸਹਾਬਾ ਕਰਾਮ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁੱਨਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗਨਸ਼ੀਲ ਰਹੇ।

التصنيفات

Method of Prayer