الشرح

رسول الله صلی الله علیه وسلم دعای که در آن اصول بهترین اخلاقی که برای اتمام آن مبعوث گردیده است دعا نمود؛ و آن عبارت از صلاح دین است از الله متعال طلب می نماید، پس در این بیان مختصر، صلاح جوامع سه گانه را گنجانید، و صلاح دین آغاز نمود که به صلاح آن صلاح دارین وابسته است، و فرمودند: (اللهم أصلح لي ديني) این که مرا توفیق نصیب کن تا آداب آن را بگونۀ کاملتر به اتمام برسانم. (الذي هو عصمة أمري) و تمام امور من را حفاظت می کند، اگر دینم فاسد شود، امورم فاسد می شود، و من شکست می خورم و زیان می کنم، و چون صلاح دین مطلوب حاصل نمی شود، مگر با صلاح دنیا، و فرمودند: (وأصلح لي دنياي) با دادن سلامت جسمی و امنیت، و رزق، و همسر خوب، و فرزندان نیک، و هر آنچه که نیاز دارم، و حلال باشد، و مرا در اطاعت تو یاری دهد، سپس عذر را برای اصلاح آن در سوال خود ذکر نمود؛ و فرمودند: (التي فيها معاشي) و مکان زندگانیم و زمان زندگیم. (وأصلح لي آخرتي التي فيها معادي) و بازگشتم برای دیدار تو با اصلاح اعمال، و توفیق الله متعال برای بنده به عبادت و اخلاص و عاقبت به خیر. او صلی الله علیه وسلم آخرت را پس از دنیا قرار داد؛ از آنجایی که اولی وسیله اصلاح دومی است، پس هر کس در این دنیا مطابق خواست الله استقامت نماید، آخرتش مستقیم شده و در آن خوشبخت می شود. (واجعل الحياة) وطول عمر را (زيادة لي في كل خير) برای این که اعمال نیک را بیشتر انجام دهم، (واجعل الموت) و زود رسیدن آن (راحة لي من كل شرٍّ) و فتنه و مصیبت و امتحان به معصیت و غفلت، و نجات از سختی و غم های دنیا، و رسیدن به آسایش.