الشرح

خواى گەورە بە گوێرەی گومانى بەندەکەیەتی؛ ئەگەر بەندەکەى گومانى خێر ببات ئەوا خێری بۆ دەبێت، پێغەمبەر -صلى الله علیه وسلم- فەرموویەتی: خواى گەورە دەفەرموێت: (أنا عند ظن عبدي بي، إن ظن بي خيراً فله، وإن ظن شرا ًفله) [مسند أحمد]، واته: (من بە گوێرەی گومانى بەندەکەمم، ئەگەر گومانى خێر بە من ببات ئەوا خێری بۆ دەبێت، وئەگەر گومانى خراپە بە من ببات ئەوا خراپەی بۆ دەبێت)، بەڵام چی کاتێک بەندە دەبێت گومانی باش بە خواى گەورە ببات؟ گومانى باش دەبات کاتێک ئەوەى لەسەری واجبە ئەنجامی دەدات؛ پاش ئەمە داواى فەزڵی خودا دەکات وڕەجای لێدەکات وهیوای باشی بە خودا هەیە بەوەى کردەوەکانى لێ قبوڵ بکات، بەڵام ئەگەر بەردەوام گومانى باش بە خواى گەورە ببات وکردەوە نەکات؛ ئەمە هیوایەکی بێ بنەمایە، وشوێنکەوتنی هەوا وئارەزووە وڕێبازی ئەوانەیە کە گومانی باش دەبەن بەوەى خێریان تووش ببێت لە کاتێکدا ئەوان بەردەوامن لە تاوان بۆیە ئەمە ڕێبازی شکستخواردووانە هیچ سەرمایەیان نیە کە بۆی بگەڕێنەوە. ئیبن القیم -ڕەحمەتی خواى لێبێت- دەڵێت: (دوودڵی لەوەدا نیە کە گومانی چاک دەبێت چاکەکاری -کردەوەى چاکی- لە گەڵدا بێت، بۆیە ئەو کەسەی چاکەکارە گومانى باشی هەیە بە پەروەردگاری کە پاداشتی دەداتەوە لەسەر ئەنجامدانى کردەوە چاکەکانى وخواى گەورە پێچەوانەى پەیمانەکانى نابێت وتەوبەی لێ قبوڵ دەکات). حەسەنی بەسڕی دەڵێت: (ئیماندار گومانى باشی بە پەروەردگاری هەیە بۆیە کردەوەى چاک ئەنجامدەدات، وتاوانکەر گومانى خراپی هەیە بە پەروەردگاری بۆیە کردەوەى خراپ ئەنجامدەدات). پاشان باسی ئەوەى کرد کە خواى گەورە ڕێزداتر وبەخشندەترە لە بەندەکەى؛ ئەگەر مرۆڤ بستێک لە خواى گەورە نزیک بێتەوە ئەوا خواى گەورە باڵێک لە ئەو نزیک دەبێتەوە، وئەگەر مرۆڤ بە باڵێک لە خودا نزیک ئەوا خودا دوو باڵ لە ئەو نزیک دەبێتەوە، وئەگەر ئەو تەوبە بکات وبگەڕێتەوە بۆ لای خودا بە ڕۆیشتن؛ ئەوا خودا دێت بۆ لای ئەو بە خێراییەوە، چونکە ئەو بەخشندەترە وزووتر وەڵامی بەندەکان دەداتەوە. وئەم فەرموودە لەوانەیە کە ئەهلی سونە باوەڕیان بە هەقیقەتی هەیە بەڵام نازانین چۆن ئەم خێرایی ڕۆیشتنە ڕوودەدات وئەم نزیک بوونەوەیە چۆنە، وچۆنیەتی ئەم کردەوەیە دەگەڕێتەوە بۆ خودا، ونابێت قسەی تێدا بکەین، بەڵام باوەڕمان بە ماناکانی هەیە. وخودا بە دوو شێوە لە گەڵ بەندەکەی دەبێت: 1/ تایبەت: ئەمیش بۆ پشتیوانی وسەرخستنە کە لە فەرموودەکەدا باسکراوە، 2/ گشتی: ئەمیش زانستى خودایە سەبارەت بە هەموو شتێک وتوانا ودەسەڵاتى خودایە بە سەر هەموو شتێکدا، وئەمانەیش سیفاتێکی هەقیقی خواى گەورەن وشایستەیەن بە شکۆداری ومەزنی پەروەردگار.