فوائد الحديث

کثرت ذکر و مشغول شدن به آن مستحب است، زيرا پیشی گرفتن در آخرت با طاعات بیشتر و اخلاص در عبادات حاصل می شود.

ذکر الله متعال تنها با زبان، یا تنها در دل، و یا با زبان و قلب با هم، که این بالاترین مرتبۀ آنهاست.

از جمله ذکرها، اذکار شرعی مقید است، مانند اذکار صبح و شام، و اذکار بعد از نمازهای فرضی و غیره.

نووی گفت: بدان که فضیلت ذکر در تسبیح ، تهلیل، تحمید، و تکبیر و مانند آنها منحصر نیست، بلکه هر عمل کننده به طاعت الله متعال ذکر کنندۀ الله متعال محسوب می شود.

الله متعال بزرگترین اسباب ثبات را بیان نموده و می فرماید: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) [الأنفال: 45]

اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، هنگامی ‌که با گروهی [از دشمنان] روبرو شدید، پایداری نمایید و الله را بسیار یاد کنید؛ باشد که رستگار شوید.

وجه تشبیه میان ذکر کننده گان و کوه جمدان انفراد و انزوا است؛ کوه جمدان از کوهها جدا و منفرد است، و همچنان آنانیکه الله متعال را زیاد یاد می کنند، چون شخص منفرد کسی است که دل و زبانش با یاد پروردگارش در خلوت بوده، هر چند در میان مردم باشد، و در اوقات خلوت آرامش یابد و از کثرت اختلاط با مردم احساس تنهایی کند، و ممکن است وجه تشبیه این باشد که ذکر سبب ثبات و استواری در دین است، چنان که کوه ها سبب ثبات زمین است، و یا این که پیشی گرفتن در کارهای خیر در دنیا و آخرت باشد، طوری که مسافر از مدینه به مکه بود، و هرگاه به جمدان برسد، نشانۀ رسیدن به مکه است، و هر که به آن برسد از سبقت کننده گان می باشد، پس بنابراین ذکر کنندۀ الله متعال با کثرت ذکر از دیگران پیشی می گیرد، الله متعال داناتر است.