فوائد الحديث

ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਯਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਰਹਿਣਾ ਮੁਸਤਹੱਬ (ਪਸੰਦੀਦਹ) ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਖਰਤ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲਣਾ ਤਾੜਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਅਤੇ ਇਬਾਦਤ ਵਿੱਚ ਇਖ਼ਲਾਸ (ਨਿਖ਼ਲਾਸੀ) ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ਬਾਨ ਨਾਲ, ਸਿਰਫ਼ ਦਿਲ ਨਾਲ, ਜਾਂ ਦਿਲ ਅਤੇ ਜ਼ਬਾਨ ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਜ਼ਬਾਨ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਹੈ।

ਜ਼ਿਕਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਰਈ ਤਵਾਰੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਮਿਆਦਬੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਅਜ਼ਕਾਰ, ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਅਜ਼ਕਾਰ ਆਦਿ।

ਨਵਾਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਜਾਣ ਲੋ ਕਿ ਜ਼ਿਕਰ ਦੀ ਫ਼ਜੀਲਤ ਸਿਰਫ਼ ਤਸਬੀਹ, ਤਹਲੀਲ, ਤਹਮੀਦ, ਤਕਬੀਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਲਈ ਕੋਈ ਅਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਯਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਯਾਦ ਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਬਬ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਫਰਮਾਉਂਦਾ ਹੈ:«ਹੇ ਮੋਮਿਨੋ! ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਫੌਜ ਨਾਲ ਮਿਲੋ, ਤਾਂ ਸਥਿਰ ਰਹੋ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਯਾਦ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਲਾਹ ਪਾਉ» \[ਅਲ ਅਨਫਾਲ: 45]।

ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਜੁੰਮਦਾਨ ਪਹਾੜ ਵਿਚਕਾਰ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਅਲੱਗ ਰਹਿਣਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਜੁੰਮਦਾਨ ਹੋਰ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਖੜਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਜ਼ਬਾਨ ਨਾਲ ਰੱਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਕਸਰ ਵੇਲੇ ਖੁਦ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੱਧ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਕੁਰਕੁਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਮਿਸਾਲ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਪਹਲੂ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਪਹਾੜ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪੱਕੜ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਂ ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਮਦੀਨਾ ਤੋਂ ਮੱਕਾ ਜਾ ਰਹੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਜੁੰਮਦਾਨ ਪਹਾੜ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੱਕਾ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਾਕੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਅਲ੍ਹਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰ ਹੈ।