الشرح

پیامبر صلی الله علیه وسلم بیان می‌دارد که مؤمن همه‌اش خیر است، اما مؤمن قوی که از جهت ایمان و عزم و اراده و مال و دیگر جنبه‌ها قوی باشد بهتر و نزد الله عزوجل از مؤمن ضعیف محبوب‌تر است. سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم مؤمن را به برگرفتن اسبابی که در امور دنیا و آخرت به او سود می‌رساند به همراه اعتماد به الله سبحانه و تعالی و یاری جستن از او و توکل به او توصیه کرده است. سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم از عجز و تنبلی و کسالت در انجام آنچه به سود دنیا و آخرت است نهی کرده‌اند. پس هرگاه مؤمن در کار تلاش نماید، و اسباب را با خود داشته باشد، و از الله یاری جوید، و از او خیر بخواهد، پس از آن ایرادی بر او نیست که کارش را به الله بسپارد، و بداند که انتخاب الله برای او همان خیر است، و اگر پس از آن مصیبتی به او رسید نگوید که: «اگر چنین می‌کردم چنین و چنان می‌شد». «زیرا «اگر» راه را برای کار شیطان می‌گشاید» یعنی در اعتراض به تقدیر و حسرت خوردن برای آنچه از دست رفته؛ اما از روی تسلیم و خشنودی بگوید: «الله تقدیر نمود، و هرچه بخواهد می‌کند»، زیرا آنچه رخ داده به اقتضای ارادهٔ الله بوده، زیرا او هرچه را بخواهد انجام می‌دهد، و قضای او را برگشتی نیست، و حکمش را هیچ بازدارنده‌ای نیست.