الشرح

Bu hadis abdest aldıktan sonra yapılması müstehap olan zikirden bahsetmektedir. Ukbe b. Âmir'in: "Üzerimizde develeri gütme işi vardı. (Bunu sırayla yapıyorduk.) (Bir gün) gütme nöbeti bana gelmişti. Günün sonunda develeri kıra ben çıkarıyordum." Bu sözünün manası: Onlar develerini nöbetleşe güdüyorlardı. Bir araya toplanır, deve sürülerini birbirine katar her gün aralarından birisi güderdi. Böylelikle onlar için daha kolay oluyordu. O gün gütme sırası kendisinde olmayan her bir kimse, kendi faidesine olan işlerle meşgul olmak için ayrılırdı. er-Riâye kelimesi gütmek manasına gelmektedir. "Günün sonunda develeri kıra ben çıkarıyordum" sözü, günün sonunda meraya onları ben götürüyordum demektir. İşimi bitirdikten sonra Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-'in meclisine geldim. Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-'in "Sonra iki rekat namaz kılan ve namaza bütün kalbi ve benliği ile yönelen hiç kimse yoktur ki" sözündeki "yönelen" yani yönelen kimse demektir. Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem- bu iki lafızda huşunun ve boyun eğmenin çeşitlerini bir arada toplamıştır. Çünkü boyun eğmek azalarda, huşu ise kalpte olur. Ukbe -radıyallahu anh-'ın "Bu ne güzel!" sözü; bu kelimeden, faideden, müjdeden ya da ibadetten daha güzel ne olabilir ki demektir. Güzelliğin farklı yönleri vardır. Kolay bir husustur ve herkes zorlanmadan yapabilir. Ecri de büyüktür. "Seni gördüm, daha yeni geldin." Yani, biraz önce geldin demektir. Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-'in: «Sizden kim abdestini alır veya bunu en güzel şekilde yaparsa» sözünde ravi tereddüt etmiştir. Ancak her iki lafız da aynı manaya gelmektedir. O da abdest azalarını sünnete uygun bir şekilde yıkanacak yerlere kadar suyu ulaştırarak tam bir şekilde yıkamaktır. Abdest alan kimsenin abdest aldıktan sonra "Eşhedu en lâ ilâhe illallahu vahdehu lâ şerîke lehu ve eşhedü enne Muhammeden abduhû ve rasûluhu. (Şehâdet ederim ki Allah'tan başka hak ilah yoktur, O tektir ve O'nun bir ortağı yoktur ve yine şehadet ederim ki Muhammed Allah'ın kulu ve rasûlüdür)" demesi müstehaptır. Aynı şekilde bu zikre, Tirmizi'nin rivayet ettiği şu zikri ilave etmesi güzel olur. O da; «Allahumme'c alnî mine't tevvâbîne vecalenî mine'l mutetahhirîn», «Allah'ım! Beni çokça tövbe edenlerden kıl ve beni (günah ve pisliklerden) temizlenenlerden kıl!» Aynı zamanda Nesaî'nin Amelu'l-Yevmi ve'l-Leyl adlı eserinde merfû olarak zikrettiği zikri bunlara eklemesi de güzel olur. O da; «Subhâneke’llahumme vebi hamdike, eşhedu enlâ ilâhe illâ ente, vahdeke lâ şerike leke, estağfiruke ve etûbu ileyke.», «Allah’ım sana hamdederek seni tüm noksanlıklardan tenzih ederim.Senin tek olduğuna ve senden başka hakkıyla ibâdete lâyık hiçbir ilah olmadığına şehâdet ederim. Senden bağışlanma diler ve sana tevbe ederim.»