((گه‌لی خه‌لكی؛ مسوگه‌ر خودێ یێ پاقژە و ژ تشتێ پاقژ پێڤه‌تر چ تشتان قەبویل ناکەت و ب ڕاستی خودێ ب وی تشتی فەرمان ل باوەرداران کرییە یێ فەرمان پێ ل پێغەمبەران کری

((گه‌لی خه‌لكی؛ مسوگه‌ر خودێ یێ پاقژە و ژ تشتێ پاقژ پێڤه‌تر چ تشتان قەبویل ناکەت و ب ڕاستی خودێ ب وی تشتی فەرمان ل باوەرداران کرییە یێ فەرمان پێ ل پێغەمبەران کری

ژ ئه‌بو هوره‌یره‌ی (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆت: ((گه‌لی خه‌لكی؛ مسوگه‌ر خودێ یێ پاقژە و ژ تشتێ پاقژ پێڤه‌تر چ تشتان قەبویل ناکەت و ب ڕاستی خودێ ب وی تشتی فەرمان ل باوەرداران کرییە یێ فەرمان پێ ل پێغەمبەران کری. ڤێجا (خودایێ مه‌زن) گۆت: {يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنْ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا}، ئانكو: ((گه‌لی پێغەمبەران؛ ژ تشتێن پاقژ بخۆن و کارێ باش بکەن))، دیسان (خودایێ مه‌زن) گۆت: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ}، ئانكو: ((گه‌لی ئەوان یێن باوەری ئینای؛ ژ تشتێن پاقژ یێن مه‌ كرینه‌ ڕزقێ هه‌وه‌ بخۆن)). پاشی بەحسێ زەلامەکی کر کو گەشتەکا درێژ دکەت، پرچ و جلکێن وی دبەلاڤه‌ و تۆزه‌كینە، دەستێن خۆ بۆ ئەسمانی درێژ و بلند دکەت (دوعا ژ خودێ دكه‌ت و هه‌ر دكه‌ته گازی و دبێژیت): یا خودێ! یا خودێ! و خوارنا وی یا حەرامە، ڤەخوارنا وی یا حەرامە، جلکێن وی د حەرامن و ب حەرامییێ یێ مه‌زن بووی و گۆشتێ خۆ ب حه‌رامی یێ گرتی، ڤێجا ما چاوا دێ به‌رسڤا وی هێته‌ دان (وچاوا دێ دوعایێن وی هێنه‌ قه‌بویلكرن)!)).

[صحيح] [رواه مسلم]

الشرح

پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) ده‌نگوباس ب وێ چه‌ندێ دا كو خودێ یێ پاقژ و پیرۆز و بلند و دویره‌ ژ كێموكاسی و عه‌یبان و یێ سالۆخه‌تكرییه‌ ب هه‌می سالۆخه‌تێن ته‌مامه‌تییێ، كا چاوا خودێ چ گۆتن و كریار و باوه‌رییان ژی قه‌بویل ناكه‌ت ژ مرۆڤی ئه‌گه‌ر د پاقژ نه‌بن، كو ئه‌وه‌ یا ب تنێ بۆ خودێ دهێته‌ كرن و ل دویڤ ڕێك و ڕێبازا پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) بیت و نابیت ب تشته‌كێ دی ژ بلی ڤێ مرۆڤ خۆ نێزیكی خودێ بكه‌ت، و ژ مه‌زنترین تشتێ مرۆڤ كارێن خۆ پێ پاقژ دكه‌ت و كارێن مرۆڤی بهێنه‌ وه‌رگرتن، ئه‌ڤه‌یه‌ خوارنا مرۆڤی یا پاقژ بیت و ژ ماله‌كێ حه‌لال بیت، مرۆڤ ب ڤێ خوارن و مالێ حه‌لال كارێ خۆ پاقژ دكه‌ت، ژ به‌ر هندێ ژی خودێ ب وی تشتی فه‌رمان ل باوه‌رداران كر یێ فه‌رمان پێ ل پێغه‌مبه‌ران كری، كو ئه‌و ژی خوارنا حه‌لال و كارێ باش بوو، ڤێجا گۆت: {يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنْ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ}، ئانكو: ((گه‌لی پێغەمبەران؛ ژ تشتێن پاقژ بخۆن و کارێ باش بکەن، ئه‌ز ب وی تشتێ هوین دكه‌ن یێ زانامه‌))، دیسان (خودایێ مه‌زن) گۆت: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ}، ئانكو: ((گه‌لی ئەوان یێن باوەری ئینای؛ ژ تشتێن پاقژ یێن مه‌ كرینه‌ ڕزقێ هه‌وه‌ بخۆن)). پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) هشیاركرن ژ خوارنا حه‌رام كر كو دبیته‌ ئه‌گه‌رێ خراببوون و قه‌بویلنه‌بوونا كاری، خۆ ئه‌گه‌ر مرۆڤی ئه‌گه‌رێن قه‌بویلبوونا ب سه‌رڤه‌ ژی ل ده‌ڤ خۆ په‌یدا كربن، ژ وان ئه‌گه‌رێن سه‌رڤه‌ یێن كار و دوعا پێ دهێنه‌ وه‌رگرتن: ئێك: درێژكرنا گه‌شتێ بۆ ئه‌نجامدانا عیباده‌تان وه‌كی حه‌جێ و جیهادێ و گه‌هاندنا په‌یوه‌ندییێن مرۆڤاینییێ و ژ بلی وان. دوو: قژبوون و به‌لاڤبوونا پرچێ ژ به‌ر شه‌نه‌كرنا وێ، و گوهۆڕینا ڕه‌نگێ وی و ڕه‌نگێ جلكێ وی ژ به‌ر ئاخێ و تۆزێ، ئه‌ڤه‌ ژی نیشانا هندێیه‌ ئه‌و یێ ته‌نگاڤه‌. سێ: ده‌مێ دوعاكرنێ ده‌ستێن خۆ بۆ ئه‌سمانی بلند دكه‌ت. چار: ب ناڤێن خودێ (یا ڕه‌ب یا ڕه‌ب) هه‌وارێن خۆ دگه‌هینیته‌ خودێ و (ئیلحاحێ) تێدا دكه‌ت! د گه‌ل هه‌بوونا ڤان هه‌می ئه‌گه‌رێن به‌رسڤدانا دوعایێ؛ به‌لێ به‌رسڤا وی نه‌هاته‌ دان، ئه‌ڤه‌ ژی چونكی خوارن و ڤه‌خوارن و جلكێ وی هه‌می ژ حه‌رامییێ بوون، و ب حه‌رامییێ یێ مه‌زن بووی، له‌وا ئه‌و كه‌سێ ئه‌ڤه‌ سالۆخه‌تێن وی بن؛ یێ دویره‌ ژ هندێ به‌رسڤا وی بهێته‌ دان، و ما چاوا دێ به‌رسڤا وی هێته‌ دان!

فوائد الحديث

ته‌مامه‌تییا خودێ د زات و سالۆخه‌ت و كریار و بڕیارێن خۆدا.

فه‌رمانكرن ب دلسۆزییا د كاركرنێدا بۆ خودایێ مه‌زن و دویڤچوونا پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن).

بكارئینانا وی تشتێ دبیته‌ هانده‌ر و پالده‌ر ل كاركرنێ، ئه‌ڤه‌ ژی ده‌مێ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) گۆتی: ((ڕاستی خودێ ب وی تشتی فەرمان ل باوەرداران کرییە یێ فەرمان پێ ل پێغەمبەران کری))، ڤێجا ئه‌گه‌ر مرۆڤێ باوه‌ردار زانی كو ئه‌ڤه‌ ژ وان تشتانه‌ یێن خودێ فه‌رمان پێ ل پێغه‌مبه‌ران كری؛ وی ده‌می دێ هێزه‌كا زێده‌تر ده‌ته‌ وی و دێ بیته‌ پالده‌ره‌ك بۆ وی ل سه‌ر كرنێ.

ژ وان تشتێن دبنه‌ ئه‌گه‌رێ نەبه‌رسڤدان و قه‌بویلنەبوونا دوعایێ؛ خوارنا حه‌رامه‌.

ژ ئه‌گه‌رێن به‌رسڤدانا دوعایێ؛ پێنج تشتن: ئێك: درێژكرنا گه‌شتێ، ژ به‌ر كو ڤێ چه‌ندێ وه‌ستیان و شكه‌ستن تێدایه‌ كو ئێكه‌ ژ مه‌زنترین ئه‌گه‌رێن به‌رسڤدانێ. دوو: ل ده‌مێ ته‌نگاڤییان. سێ: بلندكرنا ده‌ستان به‌ره‌ڤ ئه‌سمانان. چار: پێڤه‌مان و (ئیلحاحكرن) د دوعایێدا، ئه‌ڤه‌ ژی ب دووباره‌كرنا ناڤێ خودێ (ڕه‌ب) كو ئه‌و ژی ژ مه‌زنترین خالانه‌ مرۆڤ پێ داخوازا به‌رسڤدانا دوعایێ بكه‌ت. پێنج: پاقژی و حه‌لالبوونا خوارن و ڤه‌خوارنێ.

خوارنا حه‌لال و پاقژ ژ ئه‌گه‌رێن هاریكاره‌ ل سه‌ر كرنا كارێ باش.

قازی دبێژیت: پاقژ دژی پیسه‌، ڤێجا ده‌مێ خودێ ب وێ چه‌ندێ بهێته‌ سالۆخه‌تكرن؛ ئه‌ڤه‌ ڕامانا هندێ دده‌ت كو ئه‌و یێ پاقژ و دویر و بلنده‌ ژ هه‌می كێماسییان و یێ پیرۆزه‌ ژ هه‌می خرابی و نه‌ساخییان، و ئه‌گه‌ر عه‌بد ب ڕه‌نگه‌كێ گشتی ب ڤێ چه‌ندێ هاته‌ سالۆخه‌تكرن؛ ئه‌ڤه‌ ڕامانا هندێ دده‌ت كو ئه‌و یێ پاقژ و خالییه‌ ژ ڕه‌وشتێن كرێت و كارێن پیس و سالۆخه‌تێن دژی ڤانه‌ یێن ل ده‌ڤ هه‌ین، و ئه‌گه‌ر مال و سامان ب وێ چه‌ندێ بهێته‌ سالۆخه‌تكرن؛ ئه‌ڤه‌ ڕامانا هندێ دده‌ت كو ئه‌و مال یێ حه‌لاله‌ و ژ باشترین مال و سامانایه‌.