فوائد الحديث

ਇਸ ਦੁਆ ਦੀ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਅਤੇ ਇਸ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ, ਨਬੀ ﷺ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ:

ਜ਼ਿਆਦਤੀ (ਇਸਰਾਫ) ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਜ਼ਾਬ ਦੇ ਲਾਇਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:

**ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਜਾਤ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਹ ਗਲਤੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ।**

**ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਮਜ਼ਾਕ (ਹਾਸੇ) ਲਈ ਵੀ ਇਤਨਾ ਹੀ ਪਕੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਗੰਭੀਰ ਅਮਲ ਲਈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਜ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹਤਿਆਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।**

ਇਬਨ ਹਜਰ ਅਸਕਲਾਨੀ ਰਹਿਮਹੁੱਲਾਹ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ

"ਮੈਂ ਇਸ ਦੁਆ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਿਵਾਇਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਵਜ਼ਾਹਤ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ ਕਿ ਇਹ ਦੁਆ ਕਿੱਥੇ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਵਾਰਦ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਇਹ ਦੁਆ ਰਾਤ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਨਬੀ ﷺ ਇਹ ਦੁਆ ਨਮਾਜ ਦੇ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ।ਰਿਵਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਖ਼ਤਿਲਾਫ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਨਬੀ ﷺ ਇਹ ਦੁਆ ਸਲਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਸਲਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ — ਦੋਹਾਂ ਤਰੀਕੇ ਰਿਵਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਏ ਹਨ।"

(ਸਰਚਿਨਾ: ਫਤ੍ਹੁਲਬਾਰੀ ਸ਼ਰਹੁ ਬੁਖਾਰੀ)

ਕੀ ਨਬੀ ﷺ ਗਲਤੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਸੀ? ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਮਰ ਅਤੇ ਘੱਟ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਜਾਂ ਉਹ ਕਮਾਲ ਦੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਗੁਆਉਣ ਅਤੇ ਫਰਾਇਜ਼ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਨੂੰ ਪਾਪ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਜਾਂ ਉਹ ਸਹੁ ਜਾਂ ਨਬੂਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਲਈ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਸੀ।ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣਾ ਇੱਕ ਇਬਾਦਤ ਹੈ ਜੋ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਮਾਫ਼ੀ ਲਈ, ਬਲਕਿ ਇਬਾਦਤ ਵਜੋਂ।

ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੇ ਉਮਤ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਵਾਸਤੇ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਨੂੰ ਨਾ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਫਿਕਰ ਨਾ ਸਮਝਣ।