ਲੋਕੋ! ਮੈਂ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੀਰਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਮਾਜ ਸਿੱਖੋ।

ਲੋਕੋ! ਮੈਂ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੀਰਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਮਾਜ ਸਿੱਖੋ।

ਅਬੀ ਹਾਜ਼ਿਮ ਬਿਨ ਦੀਨਾਰ ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ: ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਹਲ ਬਿਨ ਸਅਦ ਸਾਅਦੀ ਦੇ ਕੋਲ ਆਏ ਅਤੇ ਉਹ ਮਿੰਬਰ ਦੇ ਲੱਕੜ (ਉਸ ਦੀ ਕਿਸਮ) ਬਾਰੇ ਝਗੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸਹਲ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ। ਤਦ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ:"ਅਲਲਾਹ ਦੀ ਕਸਮ! ਮੈਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੜੇ ਲੱਕੜ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਦੋਂ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਜਦੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਇਸ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੈਠੇ ਸਨ।"ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਸਾਰੀ ਔਰਤ (ਸਹਲ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਆ ਸੀ) ਵੱਲ ਰਿਸਾਲਾ ਭੇਜਿਆ ਅਤੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਆਪਣੇ ਬੁੱਚੇ ਨੂੰ ਜੋ ਨਜ্জਾਰ (ਕਾਰਪੈਂਟਰ) ਹੈ, ਕਹੋ ਕਿ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੁਝ ਲੱਕੜੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਿਤਾਬ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਬੈਠ ਸਕਾਂ।" ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਜੰਗਲ ਦੇ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਲੱਕੜ (ਤਰਫਾ) ਨਾਲ ਉਹ ਬਣਾਏ। ਫਿਰ ਉਹ ਲੈ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਵਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਇਥੇ ਰੱਖੇ ਗਏ।ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠੇ, ਤਕਬੀਰ ਕਹੀ ਅਤੇ ਨਮਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਰੁਕੂ ਕੀਤਾ।ਫਿਰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਕੇ (ਉਤਰ ਕੇ) ਮਿੰਬਰ ਦੇ ਪੱਛਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਸਜਦਾ ਕੀਤਾ।ਫਿਰ ਮੁੜ ਕੇ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹ ਗਏ।ਜਦੋਂ ਨਮਾਜ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਈ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕਰਕੇ ਫਰਮਾਇਆ:«"ਲੋਕੋ! ਮੈਂ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੀਰਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਮਾਜ ਸਿੱਖੋ।"

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

ਕੁਝ ਲੋਕ ਇੱਕ ਸਹਾਬੀ ਦੇ ਕੋਲ ਆਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਬਵੀ ਮਿੰਬਰ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ ਜੋ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ – ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ? ਉਹ ਲੋਕ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਝਗੜ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਵਾਦ–ਵਿਵਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਹਾਬੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ: ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਅਨਸਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਵੱਲ ਰਿਸਾਲਾ ਭੇਜਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਇੱਕ ਨੌਕਰ ਨਜੱਜਾਰ (ਕਾਰਪੈਂਟਰ) ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਫਰਮਾਇਆ: "ਆਪਣੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਕਹੋ ਕਿ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿੰਬਰ ਬਣਾਏ ਜਿਸ 'ਤੇ ਮੈਂ ਬੈਠ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਸਕਾਂ।" ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕਬੂਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਨਬੀ ਅਕਰਮ ﷺ ਲਈ ਤਰਫਾ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤ ਦੀ ਲੱਕੜ ਨਾਲ ਮਿੰਬਰ ਬਣਾਏ। ਜਦੋਂ ਮਿੰਬਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ ਉਹ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਵਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮਿੰਬਰ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਫਿਰ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਉਸ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ, ਤਕਬੀਰ ਕਹੀ ਅਤੇ ਨਮਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿੰਬਰ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਰੁਕੂ ਕੀਤਾ।ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਲਟੇ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਹਲਕੇ ਹਲਕੇ ਉਤਰ ਕੇ, ਬਿਨਾਂ ਪਿੱਠ ਵਲ ਮੁੜੇ, ਮਿੰਬਰ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਸਜਦਾ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਮਾਜ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।ਜਦੋਂ ਨਮਾਜ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜਕੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਲੋਕੋ! ਮੈਂ ਇਹ ਮਿੰਬਰ ਇਸ ਲਈ ਬਣਵਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੀਰਵੀ ਕਰ ਸਕੋ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਮਾਜ ਸਿੱਖ ਸਕੋ।"

فوائد الحديث

ਮਿੰਬਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਖ਼ਤੀਬ ਦੇ ਉਸ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਖੁਤਬਾ ਦੇਣ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ (ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ) ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਵਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਤਾਲੀਮ ਦੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਮਿੰਬਰ 'ਤੇ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਮਾਮ ਦਾ ਮੁਕਤਦੀਆਂ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ।

ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜਰੂਰਤਮੰਦ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਮਦਦ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ।

ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ ਜਰੂਰਤ ਵਾਸਤੇ ਹਲਕੀ ਹਿਲਜੁਲ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ।

ਮੁਕਤਦੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਇਮਾਮ ਵੱਲ ਨਮਾਜ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖਣਾ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇਮਾਮ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਸਕੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਨਮਾਜ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ੂ (ਖ਼ੁਦਿਆਰੀ) ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ।

التصنيفات

Method of Prayer