بزانه‌ تو دێ چییه‌ د ناڤ هنده‌ك كه‌سێن خودانێن په‌ڕتووكێدا، ڤێجا ئه‌گه‌ر تو چوویه‌ د ناڤ واندا؛ ده‌ستپێكێ تو گازی وان بكه‌ ئه‌و شاهده‌ بده‌ن كو ژ ئه‌لڵاهی…

بزانه‌ تو دێ چییه‌ د ناڤ هنده‌ك كه‌سێن خودانێن په‌ڕتووكێدا، ڤێجا ئه‌گه‌ر تو چوویه‌ د ناڤ واندا؛ ده‌ستپێكێ تو گازی وان بكه‌ ئه‌و شاهده‌ بده‌ن كو ژ ئه‌لڵاهی پێڤه‌تر چ خودایێن ژ هه‌ژی په‌رستنێ نینن و كو موحه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌رێ خودێیه‌

ژ ئبن عەباسی (خودێ ژ هەردووكان ڕازی بیت) گۆت: ده‌مێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) موعازێ كوڕێ جه‌به‌لی هنارتییه‌ یه‌مه‌نێ، گۆته‌ وی: ((بزانه‌ تو دێ چییه‌ د ناڤ هنده‌ك كه‌سێن خودانێن په‌ڕتووكێدا، ڤێجا ئه‌گه‌ر تو چوویه‌ د ناڤ واندا؛ ده‌ستپێكێ تو گازی وان بكه‌ ئه‌و شاهده‌ بده‌ن كو ژ ئه‌لڵاهی پێڤه‌تر چ خودایێن ژ هه‌ژی په‌رستنێ نینن و كو موحه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌رێ خودێیه‌، ئه‌گه‌ر وان بۆ ڤێ چه‌ندێ گوهدارییا ته‌ كر، هنگی تو بێژه‌ وان كو خودێ د هه‌ر شه‌ڤه‌ك و ڕۆژه‌كێدا پێنج نڤێژ یێن ل سه‌ر وان فه‌ڕزكرین و ئه‌گه‌ر بۆ ڤێ چه‌ندێ گوهدارییا ته‌ كر، هنگی تو بێژه‌ وان كو خودێ صه‌ده‌قه‌یه‌ك (زه‌كات) یا ل سه‌ر وان فه‌ڕزكری، ژ زه‌نگینێن وان دهێته‌ وه‌رگرتن و ل سه‌ر هه‌ژارێن وان دهێته‌ دابه‌شكرن، ئه‌گه‌ر وان بۆ ڤێ چه‌ندێ گوهدارییا ته‌ كر، هنگی هشیاربه‌ نه‌چی مالێ وان یێ ژ هه‌مییان باشتر ژ وان وه‌ربگری و خۆ ژ دوعایێن مرۆڤێ سته‌ملێكری بپارێزه‌، چونكی ب ڕاستی چ په‌رده‌ و ناڤبڕ د ناڤبه‌را دوعایا وی و خودێدا نینن)).

[صحيح] [متفق عليه]

الشرح

ده‌مێ پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) موعازێ كوڕێ جه‌به‌لی (خودێ ژێ ڕازی بیت) وه‌ك گازیكاره‌ك بۆ ڕێكا خودێ و مامۆستایه‌ك هنارتییه‌ وه‌لاتێ یه‌مه‌نێ؛ بۆ دیار كر كو ئه‌و دێ ڕویبڕوی هنده‌ك مرۆڤێن فه‌ڵه‌ بیت، ئه‌ڤه‌ ژی دا یێ ئاماده‌بیت بۆ ڕویبڕویبوونا وان، پاشی دا گازییا خۆ د گه‌ل وان ژ تشتێ گرنگتر بۆ یێ گرنگ ده‌ست پێ بكه‌ت، ڤێجا ل ده‌ستپێكێ و به‌ری هه‌ر تشته‌كی دێ وان بۆ پاقژكرن و چاككرنا عه‌قیده‌ و بیروباوه‌ران گازی كه‌ت، ئه‌ڤه‌ ژی ب وێ چه‌ندێ كو شاهده‌ بده‌ن كو ژ ئه‌لڵاهی پێڤه‌تر چ خودایێن ژ هه‌ژی په‌رستنێ نینن و کو موحەممەد پێغەمبەرێ خودێیە. چونكی ئه‌و ب ڕێكا ڤێ شاهده‌دانێ دێ هێنه‌ د ناڤ ئیسلامێدا، ئه‌گه‌ر گوهداری بۆ ڤێ چه‌ندێ كر؛ دێ فه‌رمانێ ب كرنا نڤێژێ ل وان كه‌ت، چونكی نڤێژ مه‌زنترین واجب و كارێ فه‌ره‌ ل سه‌ر مرۆڤی پشتی ته‌وحید و ئێكتاپه‌رستییێ، ئه‌گه‌ر وان ئه‌ڤ نڤێژه‌ ژی ب دروستی كر؛ دێ فه‌رمانێ ل زه‌نگینێن وان كه‌ت ئه‌و زه‌كاتا مالێ خۆ بده‌نه‌ هه‌ژارێن خۆ، پاشی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) موعاز ژ وێ چه‌ندێ هشیاركر كو ئه‌و بچیت مالێ وان یێ ژ هه‌مییان باشتر ژ وان وه‌ربگریت بۆ زه‌كاتێ، چونكی یا واجب و پێدڤی مال و سامانێ ناڤنجییه‌، پاشی شیره‌ت ل وی كر خۆ ژ زۆڕدارییێ بپارێزیت، دا كه‌سێ زۆڕیلێكری چ دوعایان ل وی نه‌كه‌ت، چونكی ب ڕاستی دوعایا وی كه‌سی یا وه‌رگرتی و قه‌بویلكرییه‌.

فوائد الحديث

ڕامانا شاهده‌دانا (لا إله إلا الله) ئه‌ڤه‌یه‌ مرۆڤ عیباده‌تێ خودێ ب تنێ بكه‌ت و عیباده‌تێ هه‌ر تشته‌كێ دی ژ بلی وی بهێلیت.

ڕامانا شاهده‌دانا (محمد رسول الله) ئه‌ڤه‌یه‌ مرۆڤ باوه‌رییێ ب وی و ئه‌و تشتێ ئه‌و پێ هاتی بینیت و وی د وی تشتیدا ڕاست ده‌ربێخیت یێ ده‌نگوباسی پێ دده‌ت و دبێژیت و كو ئه‌و دویماهیك پێغه‌مبه‌رێ خودێیه‌ بۆ مرۆڤایه‌تییێ هاتییه‌ هنارتن.

ئاخڤتنا د گه‌ل كه‌سێ زانا و ئه‌و كه‌سێ گومان ل ده‌ڤ هه‌ین؛ وه‌كی ئاخڤتنا د گه‌ل كه‌سێ نه‌زان نینه‌، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) موعاز ژ ڤێ ئێكێ هشیاركر ده‌مێ گۆتییێ: ((تو دێ چییه‌ د ناڤ هنده‌ك كه‌سێن خودانێن په‌ڕتووكێدا)).

یا فه‌ر و گرنگه‌ مرۆڤێ موسلمان زانین ل سه‌ر دینێ خۆ هه‌بیت و دیندارییا خۆ ل سه‌ر چاڤڕۆهنییێ بڕێڤه‌ ببه‌ت، دا ژ گومانێن گوماندروستكه‌ران ڕزگار بیت، ئه‌ڤه‌ ژی دێ ب داخوازكرنا زانینێ بده‌ستڤه‌ هێت.

به‌تالبوونا دینێ جوهی و فه‌ڵه‌یان پشتی هنارتنا پێغه‌مبه‌ری (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) و كو ل ڕۆژا قیامه‌تێ ئه‌و ژ وان كه‌سان نابن یێن ژ ئاگرێ جه‌هنه‌مێ ڕزگار دبن هه‌تا باوه‌رییێ ب دینێ ئیسلامێ نه‌ئینن و باوه‌رییێ ب پێغه‌مبه‌ری ژی (صه‌لات و سه‌لامێن خودێ ل سه‌ر بن) نه‌ئینن.