الشرح

ਜਦੋਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਮੁਆਜ਼ ਬਿਨ ਜਬਲ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ) ਨੂੰ ਯਮਨ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਲਾਹ ਵੱਲ ਬੁਲਾਉਣ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਇੱਕ ਨਸਾਰਾ (ਈਸਾਈ) ਕੌਮ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗਾ; ਸੋ ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ। ਫੇਰ ਇਹ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਅਵਤ (ਪ੍ਰਚਾਰ) ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਤਰਤੀਬ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਣ। ਇਸ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕੀਦੇ ਦੀ ਇਸਲਾਹ (ਸੁਧਾਰ) ਵੱਲ ਬੁਲਾਉਣ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਕਿ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਸੱਚਾ ਮਾਬੂਦ (ਇਸ਼ਟ) ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਗਵਾਹੀ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਣ; ਕਿਉਂਕਿ ਨਮਾਜ਼ ਤੌਹੀਦ (ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਣ ਦੇ ਗਿਆਨ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਫਰਜ਼ ਇਬਾਦਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਮਾਜ਼ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲੈਣ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਹੁਕਮ ਦੇਣ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਕਾਤਾਂ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ। ਫੇਰ ਆਪ ﷺ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਜ਼ਕਾਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਮਾਲ (ਧਨ) ਨੂੰ ਨਾ ਲੈਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਰਮਿਆਨਾ ਮਾਲ ਦੇਣਾ ਹੀ ਵਾਜਿਬ (ਜ਼ਰੂਰੀ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੁਲਮ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਮਜ਼ਲੂਮ (ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵਿਅਕਤੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਬਦ-ਦੁਆ ਨਾ ਕਰੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਬਦ-ਦੁਆ ਸਿੱਧੀ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।